Full text of "Henrici Citadini consiliarii medici regii, paradoxum orthodoxum de homoeomeria massae sanguineae : opus novum philosophis & medicis oppido expetitum ; in duos libros divisum"

See other formats

HENRICI 



CITADINL 

CONSILIARII 

MEDICI REGII, 
Paradoxum Orthodoxum. 
t)e Homoeomeria majpe Jan^uinea, 

Opus nouum Pliilofophis & Medicis 
oppido expetitum. 

IN DVOS LIBROS DIVISVM. 

61 Vicuiaxsi VfMV Og^<7tI5 oi 

vjuUiDi cUvTrvliis 
«^vTryiAeSrmTOi. 

i loelis cap. 2. & Ad, cap. 2. v. 17. /' 

W 

P arisiis, 

Apud I o A N N E M H E N A V L T, Bibliopolam - 
lutatum j via lacobjea, fub figno AngcU<i^>'^^^ 
Cuftodis, & S. Raphaelis. ^ 







. 90058 






A A itr ^ A A A lir A A ^ A 

^ ^ ^ MfL Ifi ^ ^ 4[{l jffi Sgk 

CLARISSIMO VIRO 

PETRO PETITO 

DOCTORI MEDICO 


LONGE DOCTISSIMO 

S. D. 


► 


Varenti apud me , Vir 
'Tt^yraJkK cur artes me¬ 
chanica adeo lam proueBa’, 
utem 'veluti fuffaminata 
aut potius retro ofBa •videantur : hac 
tandem Juhjt caufari quod plerique 
antiquorum placitis mancipati nona 
cunila fajlidiant , alij ficus 'vetera 
omnia arietent^ pauci demum qui ex 
aquo noua fimul 'vetera excu¬ 
tiant. His innata quadam prifiorum 



liberales 




Utria , alijs praccps noUandi ciipidU 
tas j pojlremis inurgerimrn , pronos 
inter hos ^veterum cultores pr<s- 
fraSlos illos eorundem arrojores collu- 
het injlitutum. Cui cert^ apprimitus ‘ 
injtjlens ^ maiorum authoritatem \ 
JuJpicere ^ neotericorum fglertiam i 
pendere con^ueui , ^Jt cj^ua ah his Ja- | 
pienter inuenta-,ah iliis feliciter ex~^ i 
culta ad nos-peruenerunt •viam nohis ^ 
ad optatum litcfarum incrementum .. 
aperiant. Cum igitur multa in Phy^. ;■ 
ficis ^ Medicis effutitajomijfayigno-^ | 
rata , aut perperam intellefla confiet, 
nonefiquod me quipiam (pi?\sKS^nec4^ -■ 
tu)Tiyiia)/Menjn?,aut<h^volasinfimulety 
fi famofam illam in feholis humorum 
tetradem Jufiulero , ^ pofi magnos i 
'viros qui id femel aggrefsi Junt, eui- ^ 
cero maffam fanguineam effe homo-i 



geneam ^ ac proinde lilii i pituita^, 
^ melancolU commentum , c^uod 
I tot annos Philofophis ^ medicis im" 
j pofuit ejje profcrihendum , cpuod cum 
d communi i^edicarum fententia Jit 
).■ prorfus alienum illis quidem parado- 
i; xum 'uideatur-iperme licet modo Tihi 
orthodoxum , Tihi inquam quunori 
femelac iterum ^rijlotelis lihros euoU 
J uifli Jed ki* ut per inisloiffny dxftCe-. 

■ ^liv illum natura genium , tuum fe~ 
i ceris :modo inquam qs arrideam qui 
i pra cunelis Medicorum antiquorum 
authoritatihus 'veritatem ipjtfsimam 
totis animi 'virihus inuejligant. Fa- 
xit prapotens numen^ hac opella 'va¬ 
leat deinceps quempiam accendere y 
qui no^ro exemplo Phyjiologiam il- 
5 lufiret j in qud medius jidius ad- 
N huc plura creduntur quam fciuntur. 



fi^erep quo oh id lautifsitnum cuiuis 
fama & laurea aucupium. Vale. 


Tui aternum ftudio^fllmus 

HjENRICVS ClxADlNVSiJ 

* jM-.IV. 


Nucenjs BurgmdU i Mufeo nojho tertio Idus 
jSprilis anno Chripados. M. DC. tVIII- 


Confiikipmis ac SafientiJH^ 
mis D, D, inclyta Faculta* 
tis Medica Fanfienfis IBe- 
cano & F>oBorihm, 
PR^F A T I O. 

V I Ri Apollinei, 8i nobis 
Vnd.equac|uc fufpiciendi,' 
mihi non obfcurum, eos omnes 
qui Galeno vfpiam refragantur 
vobis haud acceptos, quin trans¬ 
fugas &receptjE medicinas clue¬ 
re defertores. Quamobremhop 
inuifo nomine abfterrittas, med- 
rum partium elTe duxi, coram 
vobis me liftere, vt perfpcd^ in- 
ftituti noftri ratione, minitatas 


notis, Bc paratas a vcftris Vefo? 
uibus diras & fulmina fccus a- j 
molirer. Paradoxa quidem ca- ! 
cpdpxis firiitima, pronumque in 
cauillos ingenium vfque pro¬ 
dunt : verum fi auitis modo vul- I 
gatis liceat incutere,ne fic omni ] 
icrutinio litula imponitur, po- 3 
fterifqj, inftar Sir)^phorum idem 1 
faxum rurfum prorfum rcuolui- 
tur. Pythagorasorum $C ' 

ttovti i<pa. dudum euiluere , cas- 
cumque illud ac rcligiofum in . 
magiftros otfequiu nemini non ^ 
fordefcit.Ariftoteles ideas Pla- ^ 
tonicas difflauit,Galenusempi- ■ 
ricos atque metliodicos protri- 
uitjAuicennas ab vtroquedefei- 
uit, Auerroes poftmodum Ari- I 
fi:o|:elis vindex Galenum incefle- 



I re non deftitit ,c[uid plura mutuo 
ifto & perenni d faeculis autho- 
rum diflidio, literae viguerant^* 

> fenefcendae alioquin ac in dies 

j languefcendae apud iftos inglo~ 

I rios cIkov<^}coU veterum feruiliter 

? dogmatis autlioratos aetate fu-,, 
I periori Fufchius paradoxis luis 

I inclaruit ^ loubertus etiam hoc 

nomine illuftris. Nos infuper 
^ horum famae noftram fubne- 

dentes, primaeuam hanc opel¬ 
lam , haud fpernendis addite 
prxficifcini zetematis differ- 
I tam, veftro critcrio 

penhtandam,cafl;igandam , lu- 
ftrandam,cluendam, emaculan¬ 
dam, & virgula cenfori^ vbiuis 
inurendam, ferio committimus. 
Valete & fauete, proceres y£f- 


culaplj, quorum ego decreta, 
placita, & effata cernuus vene¬ 
rabor. Nueeriis Biirgundiac ter¬ 
tio Idus Apriles, anno Epoche^ 
ChriftianjE m. dc. i. vi ii. 

LECTORI STVDIOSQ 

PR^FAT^O ALTERA. 

S Criptvrientivm hoc xuq 
luxuries,adeofaftidita.vt ij, qui¬ 
bus animus cft, fua iam pofteris nun¬ 
cupare, infubidafamie fuas proftibula 
merito cenfeantur. Nec facis hxcee 
nominis alea, quin haud leue rei fa¬ 
miliaris difpendium infuper incurri¬ 
tur. Typographi quippe& Bibliopo¬ 
la:, fuis tantum commodis feruientes, 
poft habito eruditionis cuiufuis mo¬ 
mento,feria, an ludicra,fcruta, ««(«.'a/* 
modo vendibilia vfque nundinantur. 
Vnde fi Ijuifpiam literatus publicx 



i vtilitatis zelo accenfus , abHalutlffi- 
mam quantumuis & limatiflimam in* 
gcnij fuifoecuram , eorum prajlisob- 
tuleritjContinuo illam arcuatis fuper- 
: ciliis excipientes, eandem nefcio cui 
critico, ludimagiftro , vel triobolari 
I philologo , perluftrandam edicunt. 
l Cui forlan fi probetur numerandam 
Cbi pro fumptibus pecuniam dein fi- 

I gnificanr. Mifellus autor , cui non 
fufficit , iugem atque indcfelTam li¬ 
teris promouendis operam contulif- 
fe : vigilatas & infomnes ex ordine 
nodes exegifle : vno verbo propriam 
valetudinem attriuifle ; cum iftis 
quxftuariis, pro laude mcrccde, 
grandi jere pacifei compellitur. Vah! 
I praemium exitiale, vah fortem cala- 
S mitofiflimam ftudioforum , quibus 
labor & egeftas in brauium tandem 
cedunt: his igitur anguftiisplerique 
^ mangones deterriti , prjcdiuiti cui¬ 
dam & numato Indigeti , lucubra¬ 
tiones fuas inferibunt, aut potius ve- 
I nundant, Q^rum inftituto vt vix 


patrocinor, fic nec idem iuuat pluri- | 
bus infc<itari: a quo tamen fempcr P 
alienus, id vnum molitus fum , vt ^ 
tantula pro modulo noftro & fymbo- v 
lo ,reipublicie literaria: fieret accef- 
fio. Quod mihi anhelanti Sc fpiran- 
ti, demum largiatur numinis beni¬ 
gnitas, & tupraster ea leftor,fauc, 
vale, &: perenna. Nucerijs Burgun- 
dix tertio Idus Apriles , anno xvx * 
Chriftianar. m. p c. l vi ii. 





I N b EX AVT H O R V M 
qui in hoc opere citantur. 


A 

Actuarius; 

Aetiusa 

Albertus Magnus. 
Amatus L ujitanus. 
Anaxagoras. 
Aphrodifim. 
Aponenfisi 
C/irgtnterimi 
Ariltoteles papm. 
K^fclepiades. 
Auerrees pajiim. 
Augenius. 
Auicenna pafim. 
B 

Beguinus. 

C 

Cardanus, 

Claueus. 

Contarenus, 


D 

Dauijenus, 

Democritus» 

Dioclesp 

Diojcoridesi 

E 

Empedocles^; 

Erafijlratus» 

Erajlus. 

F 

Eernelius, 

Eracafioriusl 

Eufihius. 

G 

Galenus pafiml 
Clauberus, 
Cuntherus Eilli- 
chius. H 
Hermctici. 
Hippocrates paf- 
Jim> 


1 


Ifaac. 

louhertus, 

L 

Lucretius. 

M 

Marfilius Cngmti 
M at hio Ius. 
Mercatus. 
tJldefue, 

Montaus. 

O 

Orihafius. 

P 

^Imarius. 

Paracelfits. 

Taulus Aegineta. 
Petrus Hifianus. 
Philofonus. 
Philotheus. 
Platerus. 

Plato, 

Plinius. 

Portus. 


germanus. 

Rhafis. 

Renodeus, 

S 

Salernitani. 

Scaliger^l alius'. 

Scheunemanus. 

Scotus. 

Sennerthus. 

Septalius. 

Serapio, 

Seuerinus Danas. 
Stoici, 

SyluaticHs, 
Syluius. 

T 

Trallianus. 

V 

Valefias. 

z 

Zaharella, 
Zimara. 



INDEX CAPITVM 

ET LIBRORVM. 

UBER PRIMVS. 

Cap. T Vlgaris de majsa ftngui* 
Y nea opinio conuellitur. 

Gap.z. Argumenta a diuerjts Jimpli- 
dum facultatibus petita expen¬ 
duntur^ p. 13 

Chap. Vera Jentent ia de diuerjtsfim- 
plicium quorumdam facultati^ 
bus> p. 31 

Chap. 4. Refponfones ad contextum 
Hipf aeratis Galeni , Arijlotelis 
ad argumenta chymica.^. 4<» 
Chap. j. Confirmatio Superiorum, p. 

LIBER SECVNDVS. 

De his'<iu 2 ad hotnceomeriam fanguinis 
confe(3:aria funt. 

Chap. I. Fim illam in catharticis hu¬ 
morem proprium ducendi fig- 
mentum efie, p. 7 } 


Chap. a. Febrium accefiones TypicM 
ne^uaqua?» humorum diuerjita.- 
ti effe tribuendas. p. 8 ^ 

Febrem Epdlam titulum ejje 
fine re. P*97 

Qha.^. 6f.GrA»is de febre fynocha eon~ 
trouerfia dirimitur. p.ior 
Chap y. An bilis in febribus ante pur¬ 
gationem coqui debeat, p; 16p 
Ghap. 6. ^^omodo intelligendus tlle 
Hippocratis Aphorijmus. 2 z. 
prima fe£iionis concocta medi¬ 
cari t&c i p. irz 

GJiap. 7 . Tumores prater naturam ex 
quatuor humoribus vulgdiis 
non ejfe oriundos. p. lip 


henrici 



i HENRICI CITADINI, f 

I CONSILIARII ^ 

^ ■ ET . 1 

^ MEDICI REGII, 

I PARADOXVM ORTHODOXVM; 

^ tIBER PRIMYS. 

C AP'V T PR I M VM. 

Vulg*ris de mAff^i/angmaeiopnh 
cpnuellitur. 

CiTVMilludapudcraA 

■' r o n V»! -t /- eorum 

los & niuitCOS PJlU010“ qai ca- 
phoshadcnusinualuit, 
eadem midisinefTe hy> Tum°hi- 
; poftatica confticucionis ac refo- poftati- 
I lutionisprincipia. Idalias procu- pofi*”- 
' difle ferunt Anaxagoram,nec non nUrquas 
Democritum quos poftea fecuti 


! 



ytinci- funt Empedocles, Plato, Stoici, 
Lucretius,Auicenna.Philoponus, 
propo. Albertus, Zimara, Fernelius, at- 
que vniuerfaSufflonum caterua, 
quae in fuas quoque partes Hippo- 
cratern aduocare non dubitat. 
finmA- Quibus omnibus vnicum hunc 
riftote - atque inui^iflimum Achillem iu- 
cur^”** uat opponere j Si miftum refolue- 
teturin eaex quibus cqnftat, vtir 
que fequeretur dari in eodem plu- 
res formas fubftantiales, quas vel 
Client in adu perfedo, vt ftatuit 
Auicenna, ptimb fuae fufficien- 
tiac. Capite decimo;& lic vnum & 
qui foret multiplicis naturje, ens 

per accidens plura per, fe & hbi 
masEie- aceruus, crama &aggrega- 

„ento tum formarurhjVt loquunturPhi-^ 
lum in lofophi;vel in adu imperfe^o feu 
1 au'per refrado,&t ficincurritur abfurdum 
fea» illud Auerrois, qui feribit tertio 
rema- dc Coelo commcntarij fexagefimo i' 
confo- feptimo tradam de generatione ! 
ditur. & corruptione, commentario no- ’ 



iiage/imo & tradtatu primo (ux 
Epitomes in Mctaphyfica, formas Auerro- 
Elementorum, vt ppteformarurn 
omnium imperfediffimas a, natu- affedis 
ra fubftantiarum procul recedere^^J^^***^ 
coque titulo proxime ad naturam a,,.' 
accidentium accedentes inten^ 
fionis ac remiflionis capaces efl*c 
fngitTCuius certe viri commentum 
licet Contareno, Zabarelljc, Ar- 
genteris & alijs melioris nota: Phir- 
lofophis arriferit, vt monftrofura 
tamen & ihfdlcns a nobis rei jcitur 
fi quidem indubium Ariftotclem 
in categorijs Capite defubftantia, 
cuiuis lubftantia: intenfionem ac 
remiflionem denegaffe , nec mi¬ 
nus abfurdumvnum ignem altero , 
magis aut minus ignem dici, quam 
vnum hominem altero magis vel 
minus hominem. 

Quod quidem fatetur Contarc- 
nuslibro tertiodc Elementis, vbi 
ait Elementorum forrnas , qux 
fubAantisefuhr ,1iochabere ,quod 
A ij 




fecundum gradum indiuifibilcm 
dent efle fimpliciter , 8c fubftan- 
tiale macerix in qua fune, qui certe 
gradus fi magis aut minus recipe¬ 
ret, non cfTet ficuti vnicas, fpccics, 
aut numerus, vt vult Ariftotcles 
odauo MetaphyfIc^,Capitecertio, 
titulo deciriio; natura enim cuiuf- 
que rei cum indiuifibilis confiUat, 
ensque vnum dicant eandem 
naturam, necelTe eft formas Ele¬ 
mentorum qua: fubftantise funt , 
fecundum gradum illum indiui- 
fibilem dare efle fubftantiale& in- 
diuiduum fubftantiale fu;E fpeciei 
conftituere: cum vero (inquit) ab 
co indiuiflbili receflerint per alte- 
rationem qualitatum, tum natu¬ 
ram accidentium induere, nec pe¬ 
nitus interire more fubflantiarum 
perferarum: fcd remanere vt ac¬ 
cidentia materiam difponentia 
ad receptionem formx naixtiper- ■’ 
ferioris Elementorum natura. 

Qirafi vero daretur receffus ille 



i 

fubftantiarum ab iflio indiuifibili 
carumdcm in fuo efTefubftantiali 
conftitutiuo, abfquc vlla fui cor¬ 
ruptione &: fic ingracijs fuis in¬ 
duere naturam accidentium qui¬ 
bus inteniio & remi{G6’vernacula. 

Nodum bunc Gprdianum fc 
foluilTe quamplurin\i exiftimant^ 
admittendo fcilicct : in vno &c 
eodem (ubiec^bo pliir^s formas ve-? 
rum partiales &: fubdrdinatas, as 
veluti mediaftinas adueniendac 
forma: totius quae ipfis quantocius 
iuftitium edicat, &; qua recedente 
iterum fiii iuris fada: poftliminio 
redeant 7 aiuntque hanc mukFormr 
titudinem formarum fubordina- 
tarurn mixto ihexiftentium non * 
conftituere vnqm per accidens, 
cum rubordinatae habeant ratio¬ 
nem potentia:, fubordinans autem, 
rationem aftus; ex potentia autem 
& adii eiufdem generi s fieri vnum. 
per fc. 

eribus refpondeo illud omne 
A iij 


quod aduenit enti fcu fubftantijc 
inadu completo & per fcexiften- 
ti fortiri naturam accidentis; 
cum autem forma totalis accidat 
formis partialibus qux funt fub- 
ftantixperfeinadu completoexi- 
ftentes, necclTarib forma totalis 
erit accidens refpedu partialium 
& fubordinatarum, cum accidens r 
a Metaphy^ficis definiatur forma i 
fubiedicompleti, feu totius com- | 
jipfiti adu exiftentis quod valde | 
abfurdum. . ; 

Nec minus vendibile illud Scoti 
paradigma, quo fuum de formis i 
partialibus; inuenturai amentare 
ftudent: abfeindatur pars, verbi ; 
gratia, a corpore, per iftamabfcif- l- 
libnemniliii ipfi de nquo aquiritur 
cum ibi nulla detur adio Phyfica,^ * 
per quam aliquid fubfiantialc I 
producatur , & tamen pars; ipfa | 
Conftatmateria , & forniaTupllan-, | 
dali, cum fit ' aliquid fiibiiatitialc, 

& Phy ficum. Cum igitur forma ; 





i illa Tubffantialis non fit dc nouo 
producta, necefle eft vcantequam 
pfjefeinderetur, fibi peculiarem 
formam habuerit. Refpondeo fta- 
tima firjecifionc i ftius partis a toto, 
in ea nouarn produci fbrrnam ex 
accidcntiVquia .fine agente pecu¬ 
liari fit fupplentibus caiifis vniuer- 
falibus, yc aiunt Philofophi, Vi¬ 
ce peculiarium. 

Inftant libcepicheremateiTem- 
pcries ell; latentis forma: mdicium: 
atqui manet’eadem , verbi gratia,, 
qflis recens abfcilfi temperies qua:‘ 
ahtea toti eolTia:rentis: efgb rema¬ 
net eadein natura oflis yt fib, id 
cft , quatenus fimplicitcr bs eft , 
hqri autcrfi (^uatcrius eft viuens. 

kefpbiide-o tbmperierii b flis, vt 
fic, feu quatenus fimplicifer os eft, 
non qua viuens & ab anim a infor¬ 
matum , dilFerrc in viucnte ab ofie 
quatenus os cft & atoto auulfum, 
in eb quod os illud in yiuente fit 
frigidum & fibciim potcftate taa- 
A iiij 



8 

tum, pricifum autem & auulfum, 
a coto,a£lu ciufmodi temperiem 
adipifci, fuplentibus, vc antea di¬ 
ximus , caufis vniuerfalibus viecm 
particularium. 

Idem de carne/■venis» artcrijfs 
&:c. cenfendum eft. 

Porrb cum forma? Elemento¬ 
rum nequeant abfque natiuisfuis 
proprietatibus, hoc eft, fummis, 
(cumfinttales in fummofubfor¬ 
mis & per formas) in mixtis cohic- 
icrc, daretur, verbi gratia, in ligno 
calor fummus, qui eft proprietas 
ignis:fummum frigus quod eft pro¬ 
prietas aqux &CC. Sic que euertefe- 
tur omnis lex contrariorum qua? m 
gradu fummo fc inuicem ab vho 
& eodcnifubie£to expellunt. ' 

Adde quod nihildifcriminis in- 
tereflet inter artcfaifta &c compo-' 
fita naturx: ft quidem in artefa£tis 
remanent ad:u partes ex quibus; 
conftant, in eafdcm pofluntre- 
folui, in naturalibus autem cum 




9 

quarlibet pars mifti 
ta Philofophum, quis acdcpol fty- 
gius latex , aut gehennae poterit 
illud idem,in ea ex quibus coaluit 
iterum refoluere? 

Caeterum cum idem raiftum 
patiatur fuccelTiue infinitas ffiuta- 
ciones, altcrationcs, Se refolutio- 
nfcs,heceffarib iconftaret partibus 
infinitis, ficque damnata pridem 
Ariaxagorae , .atque Derriocriti 
dmiutt rcuocaietur, ipfaque ge- 
ftcracio foret nkvm mera atque , 

'Sixmns infinitaritm atomorum, he- 
tefogenearum quod blimimpugna- 
tum ab AriftoVcle prirhb Phyfico- 
rum, fuis duotus &£ inui- 

dis argumentis; priore quidem ab 
impoflibili.cjmipartes illi infinita: 
ifbn poflent aiiimo comprehendi 
nedum feiri ’^ aut intelligi ; pofte- Racio- 
rioxe ollenfiuo , quod nOn poflent "«s 'fo¬ 
dari partes infihitJC in toto per fc 
finito. tur:dilu; 

Vrgentf priifio, Auicenna: lyc- 



nuchi definitionem Elementi ab 
Ariftotele allatam quinto prima: 
Philofophia: : Elementum eff id 
ex quo fit aliquid cui infit & ,fic 
indiuiiibile fecundum fpeciem. 

. RefppJxdcQ , iftam particulam^ 
cui infit, oftendere Elementum in 
mixto habere ratipnem materia:^ | 
qua: quidem manet.j & ficdifferat, f 
a priu^^ippe, ex qua aliquid qui¬ 
dem,^t^f^mon mf net in re qu£e fit,’ 
Obheiunt fecuado,' Si Elemen¬ 
ta adtu non remanent, in miffis ^ 
qui miftio differt a, generatione ? l 
Refpondeo miftipnpm in eb, ■; 
differre a .generatione ', quod in’ i: 
mixtione non datur , pmnimoda ' | 
Elementorum corruptio : fi qui- f 
dem in mixtis > qua ni|i^tis, rerna- I 
nent falcem potcnti'a fccunduri>, v 

proprias yfftutes geperatipnq, 
autem fepu$,. , 

Obijciy.nt tertio ? fi mixtio dn. 
catur mifeibilium afteratorum' 
‘vnio, alteratio autem ex fc non in- 






II 

eludat corruptionem formarum 
Elementarium, nccefle cft rema» 
neant adtu perfecta:, & integrse. 

Refpondeo per illam particulam, 
alteratorum, dejbcre intelligiprie^ 
uia alterationc difpolicorum, vt 
iub npua forma fubftantiali tan¬ 
dem vniantur. 

Obijeiunt quarto illud Ariflo- 
teliiSjvtfe habent litcrie ad fyllabas 
ita Ejcmenta,a4.mixta; verum fyl- 
lab» a£tu cpnftant hteris, fic &: 
mixta Elementis, 

Reipondeo iftam fimilitudjncm 
nihiVvtgerc, quod litera: in fylia¬ 
bis qua: ex ipfis conftant non lint 
immutatse , Elementa autem in 
mijctis.contra. _ , 

. Obijeiunt quinto & poftremb 
Iqpum Hipocratis libro de natura 
humana, Ariftotclis tertio de Coe-» 
lo, textu trigclimo quinto & Gale¬ 
rii Jibro primo de Elementis, Ca¬ 
pite tertio; v.bi pr, 2 edi£li authpres.. 
teftantur, corporamaturalia polTc 




rcfolui in ea cx q^uibus conftant, 
quod fieri neutiquam poffec fi non 
adu Elementa in mixtis rernane- 
rent. 

Refpondeo primo corpora ifta 
naturalia non proprie refolui m 
ea ex quibus Oonftant, eum illa 
in quae refoluuntur adu modo elTe 
incipiant dum mixtum refoluitur, 
ac proinde vt in quod videntur 
rcfolui ratione prjeuise alteratib- 
nis & Phyficse mutationis quam 
funt pcrpeflac in ipfa mixtione , 
eflc nouum hoc aliquid , in quo 
retufas modo & refradas virtutes 
Elementorum remanere ftatuimuS 
quod imprimis confirmare videtiir 
Ariftoteles libro fexto de partibUs 
animalium Capite primo 6^: fechn- 
do de generatione & eorruptibne- 
Gapite feptinro his verbisr,^ 

Kfu ti(Jr(i> •muTiiiTay , ht^Jhuiiutt 
raZm outtror ^Kvyop^a i 

contextus omnino euincunt Ele¬ 
menta dici mixtis potentia inelfc, 




quod iHorum vires, atque potcfta- 
tes in ijfdem remanferint. 


C A P V T II. 

Argumenta a dtuerfisJimf licium fa^ 
eultatihmpetita expenduntur. 

P leriquc tandem noftrarum ra¬ 
tionum aculeis confoffi, ad 
quorundam limplicium naturam 
diuertunt , in quibus cum nonfimph. 
modo diflimiles :fed & contrarias “““ 
fcultates hariolcntur, puta in ace- tixdiffi- 
to, braffica,lento,aloe, pifis, rofis miksfa- 

. , . . A • ^ cultates 

Qchono, cicLua, opio, mercurio, rcijd- 
nitro, capfiura &c. hinc cum orta untur. 
tcftentur de fuis princi pijs, in prie- 
didis fimplicibus ineffc plures for¬ 
mas commenti funt: ac primum in 
aceto, de quo variant Authores, 
Diofcorides quippe Libro quinto 
Capite vigcfimo primo,fimpliciter 
id refrigerare hc aftringere pro- 
nunciauitj cui fuifra^atus Plinius 
Libro vigefimo tertio Capite pri- 



tno, fummam eidem in refrige* 
rando vim tribuit, Ariftotelesfe- 
£tione trigefima tertia problema¬ 
tum, problemate primo, quinto Sz 
decimo feptimo, quterenscurhau- 
fto aceto lingultus compefeatur, 
refpondet ob vim aceti excalefa- 
£toriam, qua humor cireumftans 
iz. eructationem prohibens, in ha¬ 
bitum infenfiiem conuertatur. Ga¬ 
lenus vtrumque complexus primo 
fimplicium Capite decimo nono , 
qnarto fimplicium, Capite duode¬ 
cimo quinto, fecundo de tempe¬ 
ramentis Capite fexto, quarto firii*- 
plicium Capite decimo oCtauo , 
decimo methodi Capite nono St ' 
oCtauo fimplicium, Capite deace, 
to, primo de compofitione medi¬ 
camentorum fecundum locos, vn- 
decimo •fimplicium, & tertio de 
compofitione medicamentotum 
fecundum genera , acetum mixttE 
elfe fubftantiie’ decreuit, nempe 
frigid* pariter ac calidae, vitra hoc , 



^5 

quod difcutiat prjecipuum quid' 
dam in fe habere quod reprimat ac 
repellat, iundamque poflidereaci- 
ditati exuperanti acrimoniam ex- 
calefacientem & igneam, addidiu 
hifce magnam deficcandi vim quae 
talis ac tanta aceto infit, vtin ter¬ 
tium dcficcantium ordinem •'iam 
completumrfeferrimeruerit, qui¬ 
bus fubiungit fe periculum fecilTe, 
polTetne artificium quoddam ma¬ 
china aut ratio inueniri quaficuc 
in lade, ita in aceto contrarias par¬ 
tes fegregaret, ac paulo poft fegre- 
gationis modum oftendit>innatare 
inquiens, aliquid quod fit aquo- 
fum & frigidum aliud quid inftar 
fjEcis in vino, quod fit calidum , 
frigidum quidem illud proprio 8C 
innato calore, afeititio, & putredi- 
nofo calidum; vftde infert acetum 
honefle fimplex corpus fed parti¬ 
bus contrariae facultatis conftarc. 

Qm contextus vt»& alius Capi¬ 
tis decimi oiiaui Libri de theria- 




ad Pifonem in dies mouet Spa- 
gyricos vtVulcano fuo latentem fi 
..Djis placet terum natura obfte- 
tricanteraifta quamplurima dear¬ 
tuent & incautos hac mentita cor- 
porutn analyfi ludificent. Verum 
in quo ii cx AriftoteUs fentcntia nono 
JuraU™ MetaphyficaeCapitefecundo, ani- 
corporc mata ab inanimatis in eo differant, 
(^“'“““‘^quod animata dilTimiles eofque 
"contrarios effedus producant ina¬ 
nimata autem vnicum & fiiiipli- 
cem ; quid eft quod Galenus 
poftcumFernelius Libro fecundo 
de abditis rerum caufis Capite pri¬ 
mo nec non omnes Hermetici a- 
pertis tibiis buccinent, duplicem 
triplicem atque etiam quadrupli¬ 
cem .quibufdatn fimplicibusineffe 
facultaterd’ 

Ruit igitur eiufdem Galeni au- 
£l:oritas Libro tertio fimpliciumr 
Capite vigefimo primo & yigefi- 
mo fecundo, atque etiam Auicen- 
na: tradatu primo fecundiCanonis 
Capite 



17 

Capite primo , qui lentem, braffi- 
cam &; alocm , alhingere limul &C 
laxare prodiderunt, vnamquefa^ 
culcatem polle feparari in ccgraS^ 
permanente altera : quin & illud 
Galeni quarto fimplicium Capite 
vigelimo feptimo , vbi exemplo 
quadruplicis fucci quie rofa per ex- 
prcdionem educitur quadrupli¬ 
cem quoque facultatem in rofa 
ipfa contineri docet , quod vifus 
eft deprompfilTe ab Hipocrate Li¬ 
bro fecundo dediKta, vbi fcribit 
quorundam leguminum carnem 
exficcare.fuccum purgare-, vt patet 
in lente, cuius cortex Galeno aftri- 
ftorius, primo dealimentorurrvfa- 
cultatibus Capite decimo odauo, 
caro vero cralfi fucci & terreni, 
decodum tandem Pollii* 

betur vnde vulgopradi eorum, fe¬ 
cundum Auicennam tranatu de 
variolis Capite decimo, atque 
etiam Arculanum eius Interpre¬ 
tem in conapaentario illud ipfum 




i8 

variolis &: morbillis promoucndis 
commendatur quam rc£te iam dif- 
puto cum enimlentesex Diofco- 
ridis fecundo, Cardano Libro fe¬ 
cundo dc fanitate tuenda 8£loanne 
Baptifta Syluatico controuerfia 
nonagefima fecunda fmt primz p 
cralfas ac terrenae fubftantiae, num [ 
furor eft eas ipfas ad variolas & 
morbillos expellendos vfurpare} : 
Nec eft quod nobis Horatius Au- 
genius Libro decimo de febribus 
Capite nono earum fpecificam fa¬ 
cultatem in praedidis affedibus 
obtrudat, alij vt Antonius Portus i 
Libro quarto de variolis &:morbil- 1 
lis Capite vigefimo primo, partes I 
nutritias vi fuaaftridoria roborare I 
roboratas autem a fe ipfis foeliems r 
extrudere , alij nimiae humorum | 
ebullitioni obfiftcre, atque ita fan- 1 
guinis motum compefeere effuti¬ 
unt. Vah commentum laetandis fe- \ 
pulcretis modo idoneumi 

Succedit braffica cuius fuccum j 






19 

tradic Galenus Libro primo fim- 
plicium Capitedecimo odauo tri- 
gedrao Sc vigcfimo quinto & Li¬ 
bro fecundo Capite quadragefimo 
quarto de alimentorum facultati¬ 
bus, aluum fubducercjfubftantiam 
vero aftringere , Hipocrates fe¬ 
cundo de dijeta calefacere, aluum 
monere & biliofa educere. Idem 
fermefentit Otibafius colledaneo- 
rum Libro decimo quinto, ^tius 
tetrabilifecunda: fermone primo, 
Auicenna Libro fecundo tradatu 
fecundo Gapite centefimo quadra- 
gelimotertio, Serapio tradatu fe¬ 
cundo de fimplicibus, qui eam ca¬ 
lidam & ficcam in primo gradu 
conftituit. Ariftoteles contra fe- 
dione tertia problematum proble¬ 
mate decimo feptimo , cuius do- 
drinam fecutus Auerroes quinto 
colliget Capite quadragefimo pri¬ 
mo, Ifaacin particularibus diietis 
Actuarius feptimo methodi me¬ 
dendi Capite fecundo atque etiam 
B ij 





2,0 

Trallianus Libro primo Capite de¬ 
cimo frigidam ficcara ideoque a- 
crepalam voluerunt: litem hanc/i- 
ibi compofuiffe videtur Ludouicus 
Septalius cbmentario ad proble¬ 
ma Philofophifuperius addudum, 
agnofcendo cum Galeno in brafli- 
cacaliditatcmfuperficiariam, qux 
prima coftione vanefcat , quod 
ireliquum cft cum Ariftotele cx- 
terisfrigidum elTe credit. Idem ha¬ 
bent Petrus Aponenfis conciliator 
<li£tus commentario inprjedidum 
problema,&: Petrus Hifpanus c6- 
mcntario in Ifaac de particularibus 
dixtis: verum de hac difficultate 
inferius. 

lam ad aloem, quam Mefue Ca¬ 
pite primo defimplicibus, & Aui- 
cenna Libro fecundo tradatupri¬ 
mo Capite quinto cutem & venas 
aperire feribunt Diofeorides con¬ 
tra Libro tertio Capite vigefimo 
fecundo, extradiones fifl:ere,quem 
Galenus fequitur, tertio fimplici- p 



II 

um Capite decimo quarto , &: 
quinto, methodi Capite quarto, & 
fexto fimplicium Capite vigefimo 
fecundo: neoterici tamen vtSilui- 
us diftinguunt; aloem quidem ad¬ 
motam conftringere, affumptam 
vero aperire quod videtur dc- 
fumpfiiTe ex illis Galeni verbis de 
theriaca ad Pifonem Capite fexto. 
Aloe fquammaque aeris, fu per re¬ 
centes vlcerum carnes aftringunt 
&: fluxiones qu* fub ipfis nafeun- 
turfubinde exficcant aflumpta ve¬ 
ro per os vniuerfum corpus pur¬ 
gant. 

Verum non fic tollitur difficul¬ 
tas j cur aloe admota conftringat, 
afTumpta vero aperiat. Refpondet 
Valefius , nono controuerfiarum 
Capite tertio ex Fufehio & Ma- 
nardo, affumptam aloem non ape¬ 
rire nifi ex accidenti mordacitate 
humorum quos educit ea ratione 
qua notat Galenus fexta particula 
aphorif. commentario quadragefi- 



mo feptimo atram biiem cduceii' 
tiaHxmorroidas proritare , acri¬ 
monia eorum quas educuntur. 

In pifis quoque Salernitani & 
Pifanellus geminas agnoucre fa¬ 
cultates; vnam quidem aftridtori- 
am in corticibus, aliam vero folu- 
tiuam in cremore ; in Rofis triplex 
vnlt ineffe Galenus quarto fimpli- 
cium Capite vigefimo tertio, par¬ 
tium diferimen; in extimis quidem 
ac imprimis pallidioribus calidaS) 
tenues & vini flori proportione ref- 
pondent es in intimis frigidas, 
aftridorias, rerrenas&:acerbas; in 
mcdijstandem aqucas,fatuas, infi- 
pidas & corruptioni obnoxias. 

Cichorij & cicuta: amaror ple- 
irofque tranfuerfosegit, ac impri¬ 
mis Valefium noiio controuerfia- 
rum Capite quinto, quem cum 
haud lateret prius frigidum &: fic- 
cum cflTe in fecundo receflu, pofte- 'i 
rius in quarto; eiufmodi amaroris t- 
caufam arceffers conatur a mutuii ^ 




primarum qualitatum admixtione 
quarum nonullx exteris paribus 
fint magis aptx natx alias in fuas 
formas abire , cuiufmodi funt cx- 
tremx qualitates ac inter ipfas ali¬ 
qua , cui hoc prxeipue ineft,vt 
inter colores niger cuius minima 
portio aliam quamqueinficit:quod 
autem inter colores habet nigri¬ 
ties , illud idem, amaritudo inter fa- 
pores; verbi gratia h in vas aqua 
plenum momentum aloes dilu¬ 
atur , continuo totus liquor ama- 
refeitcontra vas plenum aloif tan¬ 
ta immifla aqua diluatur vt ama¬ 
ritudinem deponat grandes con- 
gij liquoris infumentur , vt vix 
tandem amaritudo euanefeat; quo' 
niam vbicumque ett amaritudo, 
ibi quoque elucet quantum vis exi¬ 
guis infit partibus & multo pluri¬ 
bus contrarix qualitatis admixtis, 
quare negat fi qux res amaram gu- 
ftui fepratbeat calidarum partium 
habere plures , quam frigidarum» 
B iiij 



14 

non enim arbitratur liquorem con¬ 
flatum ex aqua: libra vna & aloes 
od:a.vncise parte calidum eflelicet 
re ipfa amarus gullui percipiatur. 

De opio fupercft inquirendum 
quod veteres ob tufiutTty quam fenli- 
bus inducit ficcum quidem primo, 
& frigidum quarto gradu pofue- 
runt, recentiores contra vt Ma- 
thiolusin quartum DiofcoridisCa- 
pite fexagefimo calidum id ftatuir, 
obmligncmamarorem inflamma- 
bilitatem, acrimoniam vim exul¬ 
ceratoriam in eo confpicuam, alij 
licet idfrigidiflunum contendant, 
aiunt tamen iftam amaritudinem 
parte tantum externa & fuperficia- 
li relidere, ratione cuius calefaciat. 

Tranfeoad illum mercu¬ 

rium cuius vires prifeis incomper¬ 
tas aperte declarant Galeni de eo 
feripta admodum Varia: fi quidem 
alicubi Diofeoridis fententiamfe.. 
quutus venenatam ipfi atque dele- 
teriam qualitatem impertiuit; alibi 




nullumeiusf e fecifle periculuma 
fatetur , au potum interimat vel 
admotum aliquid efficiat accine- 
runt Paulus adius, Aduarius alij 
quepoftenores Gr 2 eci &: ab ijsPli- 
niusHydrargyrum rerum omnium 
venenum effutijt: Arabes vero vn- 
guentis exceptum ad omnem fca- 
biem ficcam & cutis fcabritiem 
vfurpantes, illius dignitatem miri¬ 
fice auxerunt; Fernelius Libro de 
luis venerjE curatione Capite Tex¬ 
to & feptimo ac poft eum eius Dif- 
cipulus lulius palmarius Libro pri¬ 
mo de morbis contagiofis Capite 
tertio, argentum viuum frigidum 
impendio &;humidum voluerunt: 
Fracafiorius Libro de Sympathid 
& Antipathia Capite decimo, mi¬ 
ram in argento viuo compofitio- 
nem agnofeens e calidilfimisfimul 
& frigidiffimis partibus conflare 
fatetur , cui fubfcribit Renodeus 
Libro fecundo materia: medicae 
Capite decimo quiqto;coaitra Glo- 



berus parte tertia operis mineralis 
calidiflimum bc merum ignem in- 
uifibilem atque calidiorem & vola¬ 
tiliorem reddi pofle contendit. 

lam denitro, de cuius virtutibus 
vitro citroque difceptaturinonullij 
enim,vt Guntherus biliicliius Li¬ 
bro fecundo obferuationum ac Pa¬ 
radoxorum Chymiatricoruni Ca¬ 
pite quinto, iuxta veterum, Diof- 
coridis puta & Plinij fententiam 
calidum id & inflammabile tefta- 
tur. Sennertlius contrain appendi¬ 
ce conftitutione chymia:,nec non 
Dauifonus parte quarta Cax pyro- 
tcchniar Capite quadragefimo fe¬ 
cundo propria experientia freti do¬ 
cent nitrum nihil in fe igneum & 
inflammabile- habere fed inflam- 
mabilia & fulfurca igni admota ac¬ 
cendere quafi ventum e flabello 
cmiflum. Supereft caphura, qujc 
Auicennac, Auerroi Serapioni & 
Scaligero exercitatione centefima 
quarta numero odano, frigidapu- j 



tatur in (tertio rcceflu : ait contra 
Mathiolo in primum Diofeondis 
Capite feptuagefimo quinto& plu¬ 
rimis recentioribus calida in pari 
gradu videtur , Renodxo Libro 
primo materias medicx Capite fe¬ 
cundo mixtarum qnalitatum. 

Sed ad rhombum &: aceti natales 
retexamus negando illud {implici¬ 
ter refrigerare aduerfus Diofeori- 
dem & Plinium, quod ipfa experi¬ 
entia refellit, nec etiam mixt» 
qualitatis feu calidum fimul &: fri¬ 
gidum aduerfus Galenum eiufquc 
fententijE affertores, fed vnicam ei 
concedendo vim excalefadoriam, 
vt oftenditillius generatio quie non 
fit per fimplicem alterationem vc 
nonnulli tradidere fed per veram 
meri corruptionem, ad quam fi¬ 
mul generatio fequitur, euaporan- 
tefcilicet eo quod dulce cft aereum 
relido multo igneo &: terreo cum 
aqueo &: fic mixtum illud fit quod 
acetum vocamus ,<:uius fua for- 



2 ,}{ 

inaeftdigeftio & ordo partium Sc 
fapor & odor quin &: addo ipfi ace¬ 
to maiorem iiieffc caliditatcm 
quam vino : fi quidem cum acetum 
generetur exhalatis dulcibus aereis 
fulfurcis yini qualitatibus reli¬ 
dis igneis, terreis, & aqueis, feu 
falinis necefle ell igneas S£ terreas 
fupcrftites in apricum tum educi, 
ac propterea guftum afficere, mor¬ 
dere, ferire, rodere & admiflis ve- 
lut intus aculeis dolorem pundo- 
liuminuehere, qu^e a vino cum ne¬ 
quaquam prjeftentur , maior inde 
atque intenfior in aceto quam in 
vino caliditaseuincitur. 

Hoc idem confirmat naturafer- 
mentationis quam Plato definiuit 
'in Igneo «wW c'^» Kinmr iy 
Moti0nemspartis tenanit & conner~ 
jionem in aerem ; acore videlicet ig¬ 
neo terenam fubtantiam fubcunte, 
rarefaciente , extenuante , ipfum 
que aerem ( quod fermentis inge¬ 
nitum) in propriam naturam con- 




vertente campum, interea latum 
congrelTui aqua pandente. 

Si igitur fermentum cuius acor 
parens &: opifex fit ignis extraneus 
mifeens olnnia per omnia, & ad- 
iundum libi quodvis fermentabi- 
le in propriam fuse corruptionis na¬ 
turam immutet , quis prsepoilen- 
tem in aceto iara calorem non a- 
gnofeat ? 

Adde quod Ariftoteles notat 
quarto meteorum, ea quse funt ca¬ 
lidiora difficilius concrefeere; cum 
aurem acetum inter eseteros liquo¬ 
res ferius congeletur, fequitur ex 
ifto contextu acetum elTe calidius. 

Tandem praxis docet pofcam 
magis in calidis affiedibus quam 
acetum conducere , quod nec fit 
mixtx qualitatisnec aliud quoduis 
fimplex, fic oftendo adiierfu Gale¬ 
num &C omnes Hermeticos, iuxta 
illud ajjTo'va^v Phyficorum, fimpli- 
ciscuiufque corporis fimpliccmac 
fingularcm effedumelfe,6ompofiti 



V . 

verd multiplicem ac varium » ac 
proinde fimplicis medicamenti vni- 
cam eflfe & fimilem facultatem; aut 
fi duplicem, cognatam nec diffi- 
milem : compofitum autem quod 
fiepe ex pluribus, ac fsepe contra- 
rijs coaluit, quje non per veram 
miftionem fed tantum appofitio- 
nem fiint vnita, varios eofque con¬ 
trarios efferus pofle exererc. 

Quod fi Galenus obijeiat, plera¬ 
que medicamenta quamuisadfen- 
fum fimplicia appareant nihilomi¬ 
nus a natura efle compofita, ac id¬ 
circo contrarijs pollere facultati¬ 
bus ; Refpondeo Galenum ab arte- 
.fadis delufum, in quibus plures 
formas adu inexiftentes edunt plu¬ 
res varios, eofque diffimiles effe* 
dus ; at vero in compofitis natu- 
tx in quibus vna ratio & fimple:{ 
forma reperitur, nihil nifi vnicuJ 
& fimplex elFedus inde potefl: exo- 



31 

Capvt III. 

V era. fententia de diuerfis fimpUcium 
quorumdam facultatibus. 

Q Vamobrem dico lentem &: 

brafficam noneJOTe mixt£E qua- 
iitacjs "nec minus eorum decodum 
alui fubdudiuum, fubftantiam ve¬ 
ro aftr ingentem :at priorem craf- 
fum terrenum & noxium corpori 
prxbere alimentum ,ac ideo mor¬ 
billis & variolis promonendis in¬ 
commodam; pofteriorem vero li¬ 
cet acrepalam veteres dixere, cali¬ 
dam tamen, ccphalalgi£E,fcotomiaj 
amblyopiae inducendae obnoxiam 
quum autem noftrum de lingulis, 
cum alimentorum, tum medica¬ 
mentorum facultatibus iudiciurri 
proferimus , id intelledum velim 
deintegris &; in natiuafua temperie 
conftitutis, non auterh alfis, eli¬ 
xis , frixis, tollis, fuffoeatis, infra- 


Aceti,' 
lentis 
braill- 
csalocs 
pifom 
rofara 
cicorei 1 
cicuta 
opi), 
Mercue 
lij, ni¬ 
tri. ca- 
pbuiraE 
Scc. tc- 
peries 
Philo- 
fophicc,' 
& chi- 
miatri- 
ce in- 
quiritiii: 





fari9:is .intritis, tarichis, decodi?,; 
infufis jexpreflls, dcftillatis , euif* 
ceraris, exenterans, aut alio quo- 
uisartis mangonio incruftatis. 

Cur airfcem aloe admota cqnftrin- 
gat, affumpta vero aperia,,t , nqs 
omilja illa partium in mixtis natu¬ 
ralibus heteterogencitate quam,fu- 
pra explofimus, dicimus^ aduei;' 
Ius Valefium, aloem qua calidam 
& ficcam ordine fecundo , terra 
haud parum & igni s multum parti¬ 
cipem , aflumptam aperire, ading- 
tam autem conftringevejqupdealot 
externarum partium fuppar vnien- 
dis atque ad adum reuocandis 
partibus igneis, quibus ipeft vis 
anoftomotica terrenae aftringentcs 
prrepollcant , ac inde pororum 
aftridio fubfequatur: nec propte* 
rea inferendum aloem elTediflirai' 
lium partium: fedpotius dicendum 
aloem per fe quidem fiue aflura¬ 
ptam fine admotam aperire, pet 
accidens autem conftringerc, quid 



quid fecus attulerii: Fufchdus libro 
Parodoxorum capite primo. 

De pilis idem iudicium, quorum 
decorum quidem aluum ciere , 
corticem autem fi lier e pernega¬ 
mus : fed totam eorum fubllantiam 
frigidam &: humidamin primo den- 
fam,craflam & folutu contumacem, 
eoqiie titulo flatulcntam alTcrimus, 
quicerte flatus prtepropere faculta¬ 
tem expultricem exllimulantes, & 
motum deorfum atfc£tantes vna fe¬ 
cum alui fseces eliminant, vnde 
ventris fubdu£l:iOi i 

DeRofis Galenum fuperiusau- 
diuimus Tullianis plufquamfcita- 
raentis earum facultates profecii- 
tum 5 nos autem eotum fententiam 
Vero magis eonfentaneamrputamus 
qui calidam in rofis temperiem ag- 
nofeunt: primo quod fapcjr aitiarus 
in ijs deprehendatutr fOcundo vis 
purgandi fatis confpicua in earum 
fucco ex quo paratur Sy rupus rofa- 
tumfolutiuus j aloe rofata cuius vis 
C 



purgandi a rofarum fuccd vald« 
acuitur i fragrantia Galatis indexi 
fpiritus ifwysofj qui ex ipGs proldi 
ftarur; tandem quodearum luceris 
acefeat, calida autem modo acef- 
eunt vt vinum, Uee officit quod ad¬ 
ducunt rofas opthalmijs prodei^ 
Se fluxiones omn es reprimere, quf 
bus refpondeo id ^teffis per fe haud 
prjeftati, hoc eil, non repellendi) 
humoresad terminum a quo feii ad 
locum vnde fluxerant j aut innata 
fua frigiditate calorem illum iri 
oculis priEter naturam ophtalmii 
protelum extinguendo : fed parti' 
bus fuis fpirituofis moderate cali* 
diseundemeducendo;quo fit vtpd 
accidens refrigerent & leniendo 
dolorem qui attrahit fiuxioneiri 
quoque liftant. 

Ad Chicorij '8C cicuta amaro¬ 
rem quod artinetroihi hac in parte 
Auerroisfententia probatur, qui 
Libro quinto colliget'Gapite vige* 
limo leptimo, negat omhernama‘ 



?6i:em acilore proficifci, modo ca¬ 
lor aut frigus curnficco coniuftda. 
fnc, idquc ofteuclitexeniplocin,e~ 
ris qui licet vftjpne genitus, frigU 
dus tamen ficeus &: amarus perci¬ 
pitur, necaon. cicuta: , qua licet 
fit ftig-idilTi-ma, infignem tamen &: 
abominabilem pra fe fert amaro¬ 
rem; his addit nudus.omnes cum 
maturefeunt calidiores fieri ; efl: 
enim maturitas concodio quadam 
& omnis concodlo fit audo calore 
naturali: fed cum dentur frudus 
qui adhuc immaturi amaricent, 
maturi'autem dulcCfcant, fequi- 
tuc amitum illum faporem fri¬ 
gidiori eaufa adferibendumquam 
dulcem ac proinde omnem ama¬ 
rorem a calore non vfque repeten¬ 
dum. ■ 

Tandem huic dubio fatisfacit, 
dum ait eam amaritudinem fieri ^ 
frigido , qum rudimentum quod^ 
dain cft faporum, vt patet in fru¬ 
dibus immaturis qui in principio 



furtt amari ficci valde 8c 
vt pote qui 'iiht imperfedifliniPj 
poftea humore adueniente acerhij 
ae deinde aufteri, ad pDftremo cai 
loris appulfu dulces i' fi vero illa 
amaritudo llt aHcuius naturae'p^ 
fedio npn rudimehtum, vdihalb^| 
abfinthio & multis:ali|i'illa am^' 
tudo eftacalido. 

lam ad viresMjiij aCcedam\i?| 
exoleuit dudum acenfa ilia Grae¬ 
corum & Arabum de'opij VircutS 
bus dodrina, qtii' ficciim illud' 
frigidum quarto gradu ftatueTuHt] 
a quibus merito deflcieris Mathio- 
lus calidum id affirmat obinfigne'i|l 
cius amarorem, iriflammabiiitatei| 
& reliqua confpicua caloris 
pollentis indicia. ->)■“ 

Nec eft, quod quifpiam vi eiufdetB 
foporifera atque narcotica' addti^ 
dusifrigidutriid Coritefrdat ii qui¬ 
dem videre eft, plura iumme refri¬ 
gerantia, Saturnum pndt4 Sperni# 
lam minusid' praeftare i fccus’ cro*^ 



n 57 

cui;a> mepiim ftyracem, tabacum 82 
fulrutipiutn j quqd inftar ignis na- 
turiE^PPtcjntialis eft, fomnum ac ve- 
teriium inucherc jquainobrem cum 
iijcc ipfam. •fflff,)' a frigore aut alia 
qpauas pcqlta facultate liceat ar¬ 
ce,eam totam acceptam fe- 
rend^m cenfemus/copise vaporum 
fuifuris cuiuldam narcotici &: 
ftqpefadiui fpiritus coiidetifantis 
& ajciditate fua vitriolica coa- 
gulp.ntis vnde interdidum ipfis 
cunj externis fenforijs commer- 

^.equitur Mercurius , de cuius 
virtutibus tantopere diflcntiunt 
Auchores , quem audaftcr frigi- 
<lum & humidum alferimus, noh 
autem mixtarum facultatum, fri- 
gidjtflimum in extimis & calidiffi- 
rnutn in intimisaduerfusFracafto- 
Renodaeum. 

Q^d autem incidat, attenuet i p- 
fAinque partium fubftantiam perua 
^c, Scirrhos emolliat digerat, fo- 
C lij 



^ 

rifque illitum omnia qucecumqiie 
in corpore delicefcunt mouens, dt 
cdlliquans, in os cdmpclidt j atqtifi 
'fputacione Vacuet, vel maenis toi|- 
minibus aluum diicat, id noii ad ca¬ 
lorem intenriflimum, vt vult Glau-< 
berus ex Paracelfo : fcd ad excel¬ 
lentem &: ‘maxime anaticatti 'Ele¬ 
mentorum ac iriiprimis' tdirai tC 
aqu:E!commiftionem'refcrimus cu¬ 
ius . beneficio'fumm^' homogenS- 
us cxiftat, ac idcirco impfetmif» 
cibilis, atque impermutabilis, pe- 
nitiflima quaeque fubit, crafTa at¬ 
tenuat , vifcida incidit, diita Cmbl- 
lic, concreta eliquat, bumores par¬ 
tibus diftantlllimis tenacius infixos 
^ impactos radicitus ciiellit, auul- 
fos, qua data porta, per os aut pef 
anum extrudit praicipitatumQuod 
verb fpcftat ad fublimatum crete- 
raque Mercuri) «fjasrjUrtTwvrendi,ero¬ 
dendi atque exulcerandi dotibus 
infignita id falibus adiundis vitrio- 
Jicis, aluminpfis, §4: ammoniacis 



ciufdem tenuitate exaltatis tribui- 
ruus, quibus dctra^lis auxilio fa* 
lium rclurcicatiuorum Proteus no' 
ftcrvelut alter Virbius ab iEfeu- 
lapip e^ orco in lucem reuocatus Sc 
priftinp algori r^ftitutus denuo re- 
uiuifeit. . - 

C^proptpr faiUt oppido . falli- 
tui:que Fprnelius Libro de luis ve- 
ncrea: curatioiip Capite feptiino, 
qui putat vftipne natiuam Hydrar- 
gy.ri temperienydilTolui, & aque- 
am eiufdem (ubftantiam confumi, 
atque exhauriri , ideoque pra:ci- 
pitatumhoc ipfo differrcab argen¬ 
to yiuo, quo acetum ab eius vfta 
fxcejat aquea Mercurij fubftantia 
vftione nequaquam confumitur: 
ied abfeonditur tantum atque ob¬ 
tegitur, nec ciusnatiua dilToluitur 
temperies, fed modo ab adiundis 
,iaruatur. 

■. Cum nitrum fit de genere falium 
fylfureorum feu Hermaphroditi- 
cprura , vt habet Quercetanus , 
C iiij 




49 y 

pA«;)./5sV, ,^a^foa:^arum y.ex-terra p 
gui exep^uiTir|nf>Kif-ft quoda rio-; 
bis:,^ -Sdnnerthus / 

atque ,i^aq>dpnus^vf»[qui<-frigiduiu 
illud ac i).equ^qqarn iriflammabile: 
prq^deruRii, >n^iC|prt,quodangina5> 
ling»jJ.f,rite|:-, i;?;e4ieri> -fipi .morbofe 
conferre;, igflps-auprfan perh 14;: 

beant &,'cum fij^qnpmferae, vt ia 
praiparat;iqne,-r^li^pr^.iiieilla:.viderc 
e ft, nega nt i 11 u d c{tq ilind volati Ipj 
acqu|j ip^Ainmabjle ^ ,quod duin in; 
jprurn fulfur .^ly cicur, fulfur ipfum 
non ■admitpat, vnde in fuperficici 
accdnfum fulfur hinc.indC; cranfi- 
currit.f, , ■ ' - ^i'-' 

RefpQndeo nitrupa hoc folo for^l 
tafTis.nominc de.angina bene rae-^' 
rerl quod, lentore yifeofo fauGca< 
oblicas expcdiai; &:abfl:erg3t,idquc; 
Hippocratem haud latuidfe patetp’ 
qui fecun.dp, de morbis illud muco * 
3£ faliu^exucrrendjB anginofis exd*’ 
buit; quamobrem refrigerij gloiria' 
qu.x ab illis nitro tribuitur , d ex« ’ 





perientiam coiifuluferis fublefta eft 
indebita i 'fi rati6ni'pemliTens iudi,- 
cium : ad id quod fi tim fedaVe affir¬ 
mant ,;i!efpdrideo,'Id prxilaie ob 
plurimas' paites 'ai^iieas ’& aereas 
qui hu s ^ twrger j qii a fa 1 es i mp o fto - 
rmsdEiS'omnis morbofie 'parentes 
diluant aediflbluaiic, ad quod ne¬ 
gant idipfumrjtlbque inflaanmabi- 
le, dico nitrum flammarh quam're¬ 
liqui'faleseSttin^unt vitro eonci- 
pere, vt liquet mirabili illo flam- 
meo'£ulg6rc, qu6 vndique in prx- 
paratione lapidis prunell;;e exeipu- 
iuin collucet, fulfurc fcilicet eiuf- 
dem fuperficiali fulfur injectum 
fibiConfocialeleniterampledente, 
non;autem -atierfaritc , vt aftruic 
Sennerthus, his igitur argumentis 
pronuncio nitrum effe calidum , 
minus tamen quam cieteros fales, 
ac propterea aperire, fudores ciere, 
renes infarsu liberare, fofpi tare &C 
remoratam pellere vrinam, vt fse- 
piiK expertus futn. 



41 

,, Supereft caphura quam Serar 
pio & Auieenna frigidam tertio 
gradu teftatifimt. Machio liia con¬ 
tra calidam in tertio , cui faiienc 
, recentiores &: merito:,quod latis 
oftendit etufdcm inflammabilitatis 
.graueqjentia, fapor actis, fugax 
cuanidu5 & facultas difciiciens; 
quod autem venerem extinguete 
dicatur , id Spaliger fingulari ex¬ 
perientia cdo^lus vtraque fanna 
excepit exercitatione centefma 
Princi diftindione oftaqa. 

pi^chy' Tandem iuuat claua noftra Phi- 
micwu ipfophica chimicos proterere >> qui 
fua.;iila tria , fal nempe, fuliur Si 
conuei- Mercurium ( peries nonnullps 
cuermn- plura nou moramur,) adu 

tur. mixtis, inclTe vcWeierant. Ac pri¬ 
mum fal. ex famigeraciflimo con¬ 
textu Hypocratis Libro de prifea 
medicina en muf ov aAuo£p'{j^ 

TravTO 

7 « y TSUtdL p^ 



/ t ** y 

yflslcL^ aA'A>iXOiaiv, ct/T« 

^cw»£gj{ oyTsAt/TTE iirhw/^faTmr 
oW'c!i^ 71 •T5j''nari' '^^rex/ijSw ^ cwJto tp 
iouuhi^-finTaji , roTt hv7n tt 

ihc)^^'di7niy &£d: & alio Libri primi 
hatma Iiuthana textu trigcfimo 
primo, rti (pflMS^(c- ozelcut 

7(^p6<Jiv 
^ K5fih^hx^ 'm-Ufov 

^^yKviw yj^' ahfw^f. tertio Arifto- 
telis Librofecundo meteotumCa¬ 
pite tertio qui Aiidor eft V mbros ci¬ 
nerem arundinis &iunci decoque¬ 
re rolitds , deinde exiguum humoris 
fuperefle, qui vbi refrixifTet, falis 
copiam fecifle, quarto Plinii qui 
Libro trigcfimo primo Capite fc- 
ptimo poft Theophraftum, memi- 
nitnontantum arundinacei & iun- 
cei, fed & querni & colurni; quin¬ 
to Fernelii quarto Phyfiologix Ca¬ 
pite tertio. Sexto experientia qua 
liquet non modo in plantis vt in 
finapi, vrtica, raphano, aro, per- 
ficaria: fed etiam in pkrifque foffi- 




iihusfal iueffc ,fulfu:ri dein produnt 
omnia b itu mica vt fucGimam rperb 
ma ceii carbo foffilts 6cc SiC ex plaSf 
tisirefinte & lacrym^e pm^ummacp 
botiUm vc pijcc^ ,ipinus ,< abietisi^ 
terebinthi &:e iii animalibus piiin 
gucdkos, camcru-m odora)Ominia.3i 

«(^^iyTOfuifuniioanfeciarunt. , 
Qood ad Mercuriumquemdm^ 
primis, Mermcs ini rPimahdro^, aq 
poft eaiii, Biafi.liu5ji'yakhiti'iiusr. in 
duodeeimelauiblis!^'deinde Para-’ 
ceifuis in. Paramire) i 'Ai^ohidoxisl 
Ipirotum & llquorem:-%mkuoPum’, 
fai is & iulfii ris ca du ce atord m q ii ri 
riigkant., pofterioKS ducem , vt 
Qi^^rcetanus in defcnlione herme? 
tiese medicinx contra anonyrairoi' 
Capite decimo quarto , Beguinur 
in tyrocinio ehymicoiy Giaueus 
in principijs Phyheis pcnecrantiilh 
mam partem cujuruis corporis; aci- 
ditare fu a indiiTolubili reliquit 
omnia fcrmencanrem motum ac 
pabulum ijfdem impertientem. 



, 45 ' 

14’infupeiroftettdere ■ hituntur ra* 
tioiSe: vfeicuraque pluribus'ea:deini 
alfe<9:ion'es -irifunc per; commune 
quoddam prinei‘pium milntneceflc; 
eftV' W'ealor', odpc^i fapor inflam^ 
mahilicas ‘ mineralibus ^vegetabili¬ 
bus'aeque animalibus inexiftunt, 
ergo per aliquod.commune prin¬ 
cipium ipfis infimr: quod hoc non 
poflit efle vlldin ex Elementis patec 
quod nullum Elementum fit colo-r 
ratum, odorum, fapidum, fed ca- 
liduiti modo,frigidum j liumidum, 
aut ficcum, ergo per aliud princi- 
pium, fal videlicet primum.rapr- 
dum ipfis didum , fulfur primunt 
colorum & odorum efFediuum, ac 
tandem Mercurium, quem&aftris: 
analogum arbitrentur ^ facultatis 
oranis ferainalis & cherioniae prin¬ 
cipium. ^ 

‘ Poftremo vrgent calTumiiHud &: 
frquius ab eodem refolutiOnis ini¬ 
tio defump tum argumentum. - 




4^ 




C A P V T IV. 

Hefponjiones ad contextum Hijpoctd-^ 
lis Caleni^ AnJtetHis ad 
argumenta chfmica . ’ ^ 

\ dcontextusHippocratiSjArif, 
jf^ftoteliSjPlinij & Feinelij, lart 
gimur, quidem falfum amarum, &: 
mn-rim a cpncretis fecerni,ve¬ 

rum dcftrudta erafi totius quod in 
nouum hoc aliquid ope ignis cxorri 
tum abijt in priftina, ex quibus co¬ 
aluit , nunquam rediturum, fofpite 
interim materia prima fub nome 
formae infignibus militante, 
dem fecundum fpeciem, autaequi- 
ualentiam accidentibus laruata. 

Ad illud quo fe velut Miltiadis 
Clypeo tedos putant, communis 
nempe affedionis commune quo¬ 
que dari principium, cum igitur fa- 
por fit commuiiis mixtoru alfedio 
cius quoque commune principium 
clTe volunt, fal videlicet propter 




1 

quod Tapida fingula non modo vi¬ 
deantur, fed&:ipfum mage fapidu 
^pprum otnnium principium,. 
Idern ha.bpnt de fulfure quod 
eodem iure ®ig 5 ??i!i/ colorum Sc odo¬ 
rum AjtTJwVeffutiunt, Mercurio de¬ 
mum perrrifcabiiitatem fcrmcntabi- 
litateta &: vitalei qiiofuis ac forma¬ 
le^ effciStus conceffer e. 

quam vciro confenTiarit 
preffius expendendum; ac primum 
fal quod negamus faporunV cjfcfti- 
uu'm fed potius ficci & terreni per 
humidum ^uedfn Fadam a calido 
commiXtionctnquJtpotfeft gufluiil 
afficere cumque ex potentia in a- 
duiu educere jcumenimplures e’£e- 
queeorttrariiE fapbtum differentia; 
dulds puta,& amarus acutus &: 
acidus obfeructur , furot eft ad 
vmim ideinKjuc principium daP- 
defii reudfcarc : fed ad ficci & 
terreni variam per liumidu m ague- 
utu, craffuni vcl tenue faftarn 
maiori vel minori calido Coiiiv 



mixtionem. Idem velim de fulfa- 
re pronunciatum, cui nec lingu¬ 
las odorum &: colorum fpecies ad- 
feribimus, cum odor fit afFeftio a 
ficco terreftri vincente humidum 
humido aereo aqueouc , quate¬ 
nus eft odoris fufeeptiuum, co¬ 
loris autem natura fequitur variam 
luminis in perfpicui terminati fu- 
perficiereceptionem, quod quidem 
lumen an fit ciufdcm cura colore 
fpecieiveldiuerfa: penes Auenpa- 
cem atque Aucrroem cfto litigium, 
De Mercurio quera tot beant 
munijs dotalibus id afferam, nulli 
non chymico decantatum vendita¬ 
tum & fuperbo balfamici principi) 
titulo decoratum , nobis fiditium 
inanem ipfique Argo nufquam vif 
fum, quic quid fecus occlamitet in 
in filis principiis Claueus, fuumque 
nobis Mercurium ibidem cudatcX 
tenui illa permeabili volatili & aci¬ 
da fubftantia e quibufdam a Vulca¬ 
no extufa,acproptereadico puta- 
titium 




49 

Eitiura iijlurn Mjercjarium aihil ^liud 
elte,'prVtef,ph^e,gma PA ^^lis vo¬ 
lvitis irnpr^gujatuni in. ^ jnte- 
^ftuat.hic 
-jPf^rtqye ex lipe Mercu- 
quiiinon, Tpxe ,grippipiun%,,GUi ref- 
pondpv ipfpip.',,eo^niittere elen- 
. cbpxp .piTeque. p epi^ioneni pjincip i i 

,, f,y,£gpt,aiephajn_^am. fucpi litiip- 
nujgi,*cuius fi ii^rjwv^a deftilletur, 
infipida: 

eduGUntur,, dxaclij].!a vna. acidiill- 
mi,fpiritus> dcachnva,{emis eiei in- 
flammabilisi, fali& canturadeiTV aut 
ciiciter,iis que pninibuSiper itera¬ 
tas deftillationGs & defqcariones ad 
naturam elementarem redadis, ii 
deincepf drachma iUa acidi Ppiritus 
liquori admirceacur, tum prodire 
ipfiflinium Vporem & eandem qua: 
ipfi ante deftiiliationem inerat aci- 
ditatem referre videbitur. 

Refpondeo negandoipiiopero- 
fum iftud .experimentum , fi qui- 
D 



dem conftatfuccumlimonumicui 
dcftillacione vapefcere , exhalato 
videlicet fale volatili &fupei-ficia- 
li, ignis impaticntc rcliduis modo 
partibus aqueis, & fatuis, vnde li¬ 
cet iftam merito expunge¬ 

re, deinde vt faipius monui, fimi- 
litudines iftas ab artefaftis ad ope¬ 
ra naturae dedudas , fallaces ve- 
lut impoftorias 6£ erroneas ab e- 
mundis &: rigidis Philofophis re¬ 
pudiandas. 

Inftat, fiaciditas illa nonipfi Mer¬ 
curio , fed phlegmati fale volatili 
impr.Tgnato tribuitur , fequetur 
• vtique fal non efle principium in 
quo videlicet dantur partes volati¬ 
les & acidte ali^e vero fixa: & falfae. 

Refpondeo primo fal volatile 
non differre a fixo nifi per aduenri- 
tiam fulfuris aut Mercurij admix¬ 
tionem qua: chymicisipfis volatilia 
cenfciitur, ac proinde fal quod eft 
per fe fixura, fi vel a fulfure aut 
Mercurio volatilibus fuperetur, vo; 



iatile quoque euadcrc.-fin contri 
idem fal duobus iftis fabulofisprin-^ 
cipijs volatilibus pi^ecellac, eadem 
fixa efficere & coagulare. 

Refpondeo fecundo fulfur & fal 
efle quoque compofica, ac primum 
fulfur cuius odor, vt diximus, in eo 
prodit fadam admixtionem a ficco 
terreftri vincente humiduminhu- 
mido aSreo, aqueoue, quatenus eft 
odoris fufccptiuum, inflammabili*- 
,tas autem, vt Authoreft Philofo- 
phusquarto meteorum j a plurima 
aeris terrseque admixtione &aqu« 
momento. 

Hinc liquido conflat fulfur ip- 
fumquod odorum & exiftit, 
e pluribus concretum, ac idcirco 
non efle principium. Id quoque 
palam fitinfale cuius mordacitas, 
igni, flabilitas terrie, fluiditas feu 
liquabilitas aqujE tribuenda ;itaut 
aqua terrx feu terra aquea igne ira- 
pregnata dici queat, etiam diri¬ 
bitore Beguinp. 




Ergo fatis fuperque oftenfum eft, 
fal Sc fulfuriure fuas finthcfcos prin¬ 
cipii nomen haud mereri, Mercu« 
rium item confidtum, eiufque vi¬ 
ce tantum phlegma parte falis vo¬ 
latilis impraegnatum oftentari. 

Qi^mobrem ftatuimus tria illa 
prima qusein mixtis adu contineri 
volunt, formaliter ab arte fabri¬ 
cari, promoneri & varia ignis tor¬ 
tura emungi. 

Porro qux funt aliorum prima 
6c conftitutiua debent ab initio 
iifdem inefle, at tria illa prima chy- 
micorum haud infunt ab initio? 
ergo non funt prima. 

Hoc illuftrat mechanica Surcu¬ 
lus arboris adhuc herbafcens vnius 
librjEvix dabit olei drachmam qui 
lignefcens dabit circiter feptem, 
quod certo non fieret fi fulfur illud 
feu oleum illi furculo primitus in- 
fuiffet. Etenim maior illa olei copia 
quae alignefcente quam herbefcen- 
te furculo educitur, arguit oleum 



illud haud duntaxatfcgregatum aut 
edudum , ffcd de nouo generatum 
&: produdum , quod cum repu¬ 
gnet natura: principii per fe primo 
ingeniti & primarii, fequirur oleum 
illud eduditiu non efle principium. 

Deinde cum ex Ariftotele pri¬ 
mo Phyiicorum Capite quinto &: 
feptimb, principia illa fintqua: nec 
cx fe inuicem nec ex aliis, fedex 
ipiis omnia fiant, tria autem illa 
chymicorum ex fe inuicem fiant, 
ac in fe reciproce tranfmutabilia 
exiftant, principii nomen haud vi¬ 
detur ipfis competere. 

Probatur minor furculus arbo¬ 
ris herbafcens dat drachmam vnam 
pici, lig^efcens feptem lignofum 
tandem binas vncias &: quanto plus 
carbonis ac cineris quam liquef- 
cens : quae mechanica fal arguit 
phlegma furculi herbafcentis in 
ligncfcente in oleum conuerfum, 
& oleum lignefcentis in lignofo in 
carbones &: cineres qui in herbaf- 
D iij 




S4 

ccnte tantum, materialiter, poten- 
tialitcr & remote incxillebant, ac 
nifi ignis ope mde funt proledata 
hoc idem confirmat dcftillatio tar- 
tari ex cuius vnciis fedecim elicitur 
vncia vnica phlegmatis, falis vero 
adfuramum vncias duse cumfemif- 
fe, refiduum totum eft oleum, id eft 
e fedecim funt fere tredecim par¬ 
tes oleofse, tartarus tamen crudus 
nec eft, nec agit vt ens oleofum,nec 
ardet vt cortex betulre, fed falis aci' 
di naturam refert. 

Quapropter per deftillationem 
falis acidi natura mutatur in oleum, 
deinde, fi fal tartari fponte fua fiat 
lixiuium , eique iungatur oleum 
conficietur inde quidem fmegma, 
quo deftillato magnaex parte pro¬ 
dibit aqua oleumque priftinum de- 
finet efle & mutabitur in aliud. 

Qmd apertius hac mechanica vt 
eluccfcat ignem efle confedorem 
primorum adeoque non eflfe in fe 
prima neque prseexiftere talia in 




concreto, qualia inde per artem fc^ 
gregantur; ac propterca non efle 
nundamfeparationcm diilimilium, 
fedtrafmutationera concreti partim 
iuxta varias afFe^iones & difpofi- 
ciones ipfi prius inexiftentes, partim 
que iuxta ignis varios gradus in illud 
idem intromiffos, finailiter quoque 
tria illa prima haud effc principia: 
fedprincipiata ,qujc nec propriam 
feruant naturam in concretis, cum 
fal in Mercurium & fulfurviciflim 
infal reciproce conuertantur. 


C A 1 ? V T V. 

Confirmatio Superiorum 

A d qujefitumiam deuoluor. Eft 

in confelTo maflam fanguine- ne^^ho* 
am elTe corpus naturale ac proinde moeo- 
Homogeneum vnius & fimplicis ’ 
formjB participem, vnde bilis & re- argu- 
liqui fiditij humores, qui a venas 
fedione hoc titulo in vafeuiis ap- tur. 

D iiij 





parent nihil J^Iiud cenfendi funti 
quam merx pucredinisfxturx& nO’ 
uuro haealiquid prxgreflxputredo 
ni confeiStarmm, non autem parces 
maffe fanguinex integrantes SC 
conftitutiux , vt hadenus foainia-» 
tum concedunt quidem nonnulli 
eam partium homogcncitacem in 
quatuor.Elementis, in reliquis au-> 
tem corporibus nacuraiibus neuti- 
quam,licet eorum partes ad fenfum 
homogene appareant re tamen vera 
efle dilfimilis nacurx, & parces licec 
limilates didas, efle tamen difli' 
miles , &: in Elementa ex quibus 
conflant iterum folubilcs. 

Qmbus refpondeo ex fuperiori* 
bus, omnia corpora naturalia flue 
Elementa feu reliqua ex iifdem 
profeda fimplicem ic vnicam for¬ 
mam continere, nec minus in ea ex 
quibus conflant pofle refolui, vc 
difertis verbis reflatur Ariftoteles 
primo de ortu Capite tertio , vbi 
aic corruptionem & generationem 



c{fc reciproca , ac ideo deftru(fl:ie 
formje cuiufpiatn fubie£li protinus 
aliam fuccederc, verbi gratia, cor¬ 
rupto temeto fit acetum, ex aceto 
vappa ;vbi certe nulla datur refo- 
lucio , fed noua fubinde generatio 
eorum quie in vino integro non 
prxexiftebanc : caeteroquin vinum 
nonfuiffet vinum nifi vnione quan- 
tatiua & mathematica, non autem 
Phyfica Sz formali qua: neceffario 
requiritur ve fit hoc aliquid. 

Idem iudicium de reliquis miftis 
naturalibus in quibus reperitur vni- 
ca forma «f, in qua ratio entis t»»** 
perfe poficaeft &qu2evtficeadem 
diftinguit ab entibus per accidens. 

Nec me mouet ratio illa qua vti- 
tur Hyppocrates libro de natura 
humana textu vigcfimofeptimo &c 
fequentibus, ad vulgatum illud hu¬ 
morum tetradium aftruendum , 
quod in omni astate, quo vis anni 
tempore, noiffurno interdiu exhi¬ 
bito medicamento humori morbi- 




fico educendo analogo modo bilis, 
modo phegma , alias melancolia 
excernatu r, primo quod ille Liber 
cenfeacur a plerifque afciddus , 
deinde quod illa edu£bio hu¬ 
moris familiaris nec in fanis nec 
in aegris fuccedac , oftenditur : ac 
primum in fanis in quibus cum hu¬ 
mores trahenti medicamenta ana¬ 
logi deficiant, liquido modoferofa 
fluori magis apta per vim edu¬ 
cuntur icx aphorifmo trigefirao 
fepdmo feitionis fecundx, qui fano 
funt corpore difficiles ferunt medi¬ 
cationes ; nec etiam in cegris cum 
nulla bilem inter excrementidani 
& chologogi facultatem natura: 
fiue fubftanda: fimilitudo inter¬ 
cedat ficut magnes non trahit 
ferruginem: fed ferrum, ita cholo' 
lagogum non educit bilem prartet 
naturam,fed naturalem tantum qua- 
mobrem cum ea bilis eduftio cum 
in fanis tum in cegris fit impoflibi- 
Jis, nullo iureadeuincendumillum 



59 

in maffa fanguinea humorum quai 
ternionem adducitur auctoritas 
Hippocratis Libro dc natura huma¬ 
na ipfi falso & calumniofe aferipto, 

Platerus repudiato humorum te 
tartaro triadem contexuit ex tripli¬ 
ci ladis fubftantiabutyrofafangui- 
ni analoga,ferofa pituitae, cafeofa 
roelancolia:, extorre interea bile. 

Q^iquid fit de mente Platcri, 
oggerunt nonnulli nos nutriri fimi- 
milibuSjideoquc fi concedatur maf- 
fam fanguineam efle Homogene- 
am, fequetur eam nunquam pofTe 
facelTere alimentum corporis qux 
omnino funt heterogcncre. 

Refpondeo ex Ariltotele fecun¬ 
do de partibus animalium Capite 
tertio folum & vnicum fanguinem 
venis conclufum licet homogene- 
um re tamen vera conuerci in fub- 
ftantiam totius corporis maxime 
heterogenearum vi fermenti fpeci- 
fici parti cuilibet vernaculi ipfam 
malfam fanguincam vniformem 



6q 

aeque horaogeneam in diiUmilem 
atque heterogeneam parnumaleji- 
darum fubftantiam tranfmutantis. 

Iterum arguitur a fimili, vt fe ha¬ 
bet lac ad ferum cafeum buty¬ 
rum, ita malTa fanguineaad qua- 
tuor humores , atqui in lade tre! 
ift^ fubftantix funt diilincljE & eiuf 
dem conilitutiute , probatur ab 
experientia : effufo cruoreSf inpe- 
luieulis excepto paulo poil anima- 
duertitur ferumfiauumfupcrnatani 
quod bilem oftendit, hypoftafis ni¬ 
gricans in fundo qux vocaturrae- 
lancholia, medio autem intcrftitio 
rubrum quoddam coagulum, &ell 
fanguis, denique fibras albicantes 
coagulationis gelatina: matres feda 
alterutra faphena telis aranearum 
fimiles pituitam dixere. 

Refpondeo iftam fimilitudinem 
ladis nil vrgere nec docere ; fiqui- 
dem putatitia illa in cruore partium 
heterogeneitas oritur ftatim a cruo¬ 
re extra vafa deciduo , vnde 



6l 

vc extra propriam thecam delapfus 
ocyflime difponacur ad fui putredi¬ 
nem, ex qua nouje illre fubftantize 
poteftatc modo in fanguinc exiften- 
tes aduqueSi reipfaab eodem dif¬ 
ferentes poftm odum fobolefcunt. 

Qmeres qui putredo poffit quid- , 
-piam generare, cum fitcontrariurii 
maxime commune iph fimplici ge¬ 
nerationi. ’ 

Refpondeo putredinem vti & om¬ 
nem corruptionem perfe piopric 
feuin fenfu formali nihil producere 
verum per accidens tantum confe- 
cutiue ieu in fenfu caufali quodfci** 
licet ad corruptionem vniusfequa- 
turgeneratio alterius, cum illa fit 
natura materiie prim£e,vt nec viri*- 
bus agentium naturalium poffit cor- 
rumpi, nec poflit naturaliter exiltcre 
fine omni forma fubftantiali, auc 
etiam fub pluribus ejcifterc, ideo de¬ 
bet illam generationis & corruptio¬ 
nis vicem admittere* 

Nec valet quorundara diftimSio 




qui aiunt generationem &: cotrtt 
ptionem aliter fe habere in inanima 
tis ac in viuentibus ; inanimato- 
rum quidem corruptionem ftatin 
fequi alterius generationem , vi 
patet in ligno quod in ignem con 
vertitur j viuentium non item} nam 
vbi anima deperit in corpore anima 
lis non illico fuccedere nouam for 
inam qu£E producatur, fed tempori 
interiedo dilTolui partes, putrefiei 
&: ex ijs alia gigni corpora, ficqui 
corruptionem viuentisfequialteriu 
generationem, nonqaidem llatim 
fed poft aliquod tempus mediann 
partium diffolucione. 

Nec fecius altera, qud dicunt cot 
ruptionem fcu rei interitum accide 
re vel a principio extrinfeco, velal 
intrinfcco , ab extrinfeco vt cun 
animal fenio conficitur priori qui¬ 
dem fatentur proxime & immediati 
fuccedere generationem quod ageni 
dum aliquid corrumpit aliud quid 
piamfibi fimile producere intendai 



il pofteriorem fequi alterius genera- 
a tionem interiero aliquo temporis 
D‘ decurfu &£ mediate tantum, quod 
defit agens quod intendat iibifimi- 
Ic producere. ' 

Quibus refpondeo corruptionem 
viuentium & inanimatorum in eo 
tantum differre non quod huic im¬ 
mediate fuccedat alterius formie ge- 
generatio, ifti autem mediate, fed 
quod tam corruptionem inanimato¬ 
rum fequitur immediate generatio 
vnius& fimplicis, verbi gratia, cor¬ 
ruptionem lignifequitur generatio 
ignis, animatorum autem corruptio- 
' nem fequitur produdio plurium for¬ 
marum adualium partialium, pro¬ 
xime at non per fe : fed per acci¬ 
dens 

Idem cenfendum de illa corrup'* 
tione quae fit ab agente fiue extrin- 
fcco, fiue intrinfcco fi quidem in 
vtraque fiue detur agens fiue non, 
quod intendat fibi affiimlare paf- 
fum , datur tamen immediata 



rucceflio alicuius noux jfbrmje d ] 
quas cft deperdita, cum non poflii » 
vllum concipi temporis momentum 1 
quo materia prima quauis forttj j 
priuata (latiTaturRcgeruntalijbm * 
tyrofam ladis fubftantiam vt pott i 
alimentitiam 6c. natura noftrx fa- i 
miliarem neutiquam putredini af ; 
cribendam idem dc oleo quouis ex- i 
prefTo diftum volunt, quafi putredo j 
illaudata vfque &: degener nil nili 
vitiofum patraret & quam liquet at i 
ipfa generatione ratione tantum & ' 
penes terminos oppofitbs difcrepa- j 
re quo ad oleum dicimus id artii ’ 
potius quam naturae &: inuedae pu- ' 
tredinisopus exiftcre. * 

Q^d autem negant pofle infer- 'i 
ri partes illas ladis heterogencas 1 
adu ipli non prasextitifle, eo quod < 
in idem lac fintirreducibiles, quan¬ 
doquidem a priuatione ad habituifi ‘ 
non datur regrelTus. * 

Refpondeo id nobis fauere curB ^ 
enim tres illx ladis fubftantiae in 
lac 



kc rurfus irrediicibiles exiftant id 
oriatur iuxta ipfos propter impoffi- 
bilem a priuatione ad habitura re- 
greffum fequitur neccfranb tripli¬ 
cem illam lallis fubftantiam pote- 
ftate modo in integro lade extitifle 
in fegregato autem aftu putredinis 
auxilio prodiiffe ac proinde, efle no- 
uum hoc aliquid meije putredinis 
peculium. 

Et hjEC ratio euincit iftam hcte- 
rogeneitatem partiurri quae in la£be 
& fanguinepoftfui putredinem ap¬ 
paret nufquam adu iri ijfdem exti- 
tifle: fediri ea tantum ratione putre¬ 
dinis introdudam quod fi fecus 
accideret prredidx illx rubftantiae 
heterogenex, in lac vel fanguincm 
pofient arte aliqua dcnnb conuerti 
quod aduerfatur expdrientijE. 

Nec eft quodvrgeant hominem 
adu conftare anima & Corpore, qui¬ 
bus fegregatis, non poteft idem ho¬ 
mo ex illis denuo conftitui. 

Rcrpoi^eo id futurum, fi homo 
E 



iS6 

conflaret anima corporea &: a:qvll! ^ 
palpabili, ac eius corpus idem velim 
de ciECeris animantibuSjquarum ani- 
mse licet corporex adeo carneti funi ' 
tenues & fugaces , vt fenfus ipfoi 
eludant; quamobrem dico in.vegc- ' 
tabilibus & exteris inarijimatis, quo 
rum partes cralTx & dimcnfx exi- 
ftunt j pofle id prxflari: hoc eftre 
folui in ea ex quibus conflant, fi da¬ 
rentur partes heter ogcnex,aiflu ipli 
inexiftentes, vt videre eft inartefa 
£tis, quorum partes integrantes S 
conftitutiux abfque vlla fui tranf 
mutatione refoluuntur , refoluc 
iterum compinguntur» 

Vbi aduerte fupinam in hoepa 
radigmate fcholarum incuriam h 
quidem ferum illud fupernatani 
quod falfo amaricare fibi perfuafe i 
runt ac propterci bilem dixere, fal 
fum eft ; fiat periculum deid 
quod illa hypoftafis in fundomigti 
cans fit humor mclancolicus, ridi 
culum ^ratio cft« quia pars illa in ^ 



fundo nigricans apparet ob diutur¬ 
niorem in fundo vafis teporem 6^ 
fubfequentem inde putredinem , 
qnx fpiritus igneos, rutilse illius ru¬ 
bedinis iuxta Philofopbos Autho- 
res euocando ; prjeproperam imx 
illi cruoris portioni nigredinem 
induxit. 

Dices me nigrorem iftum rube¬ 
dinis priuationi tribuere > contra 
quam fenferit lulius Scaliger exer¬ 
citatione 'ducentefima Vigefimi 
quinta diftini3:ipne nona, quia id 
quod reijcit priuatum eft, albedo 
autem omnes colores recipit nigri¬ 
ties nullum. 

Refpondeo nigritiem quidem efle 
quid pofitiuum, cum non fuccedic 
alijs coloribus lucis aut ignis natu¬ 
ram participantibus, vt albori, rubo¬ 
ri, virori &:c. Alias quid priuatiuura, 
difcufla videlicet & amota fpiri- 
tuum , vc patet in gangra:na 

'& fphacelo quo fenfu Ariftotcles 
decimo primae philofophiae prodic 



tlit, nigrum efle albi priuationetHj t 
ificuti tenebras lucis. t 

Quid autem pronuciandum vi* i 
detur j de fibris illis albicantibus^ i 
gelatinam referentibus, & fic pitui- 1 
t£e fpeciem mentiehribus, dico nihil ] 
aliud elTc,prteter humidum alimen- i 
tarium, ad vltimam partium alen* ; 
darumcoftionisperiodum feftinans, I 
quod fubinde fibras iftas fubftan- : 
tiam craffiorem & alborem ade- i 
ptum eft. 

Porro fi prajdidi humores, effeni 
maflTje fanguinea: integrantes, nun* 
quam deficerent, verum deficiunt 
fijpiflime in plerifquc inculpata fa- 
nitatis, quibus fanguis abfque ifto 
fero& fibris albicantibus per totuffl 
vniformiter coagulatus rubet, quoi 
accidit plcrifque a multis fudoriboJ 
& potus abftinentia. r 

Pituitadcindccum, iuxtaGalenfi, 
vnico duntaxat maturitatis gradu 
difteta fanguine,non poteft peculia¬ 
rem humorem a exteris difiincituin) 



conftitucre,cumque eiufdem proue- 
tus arguat perpetuam naturie«7a|/<u> 
Becefle eft iit humor vitiofus: & fic 
nunquam daretur laudabilis fangui- 
6catio, fi ipfa pituita ftatuendaeflec 
pars maffx fanguineas conftitutiuaj 
idem iudicium de bile & humore 
iuelancolico, quje femper etiam in 
hepate temperatiflimo, proderent 
aliquam intemperiem &: innatum 
cxcefiurn alicuius qualitatis naturjp 
inimicje. 

jPicesex fblitaillain hepate qua;- 
tuor humorum genefi , haudqua- 
quam pofle a nobis inferri, illau¬ 
datam vfque atque erroneam fan- 
guificatioiaem, cum,potius id ob va¬ 
rias ingeftorura qualitates oriri vi¬ 
deatur ex Galena, qui Libro de atra 
bile,fcribit pituitofum humorem, ex 
, cibis pituitofis oriri, biliofum ex 
biliofis , melancholicum , ex me¬ 
lancholicis , fanguineum autem ex 
temperatiffima chyli portiorj.e prp- 
ficifgi. 

E iij. 



7o: 

Refpondeo cx Galeno aduerfuS 
Galenum , qui libro fecundo dc 
facultatibus naturalibus , teftatut 
mei in fanguincis, totum verti in 
fanguinem, idemque in biliofisto- • 
tum verti in bilem, quare non tam ad 
alimentorum varietate quam ad ip- 
fius iecoris huiufmodi humo¬ 
rum fabricam vifus eft reuocare. 

His accedit, quod fi propter edu? 
liorum diflimilcm natura,varii quo< 
quehumoresin corporeiucrefcanr, 
extot eduliis qujc in dies ac firaul 
ingeruntur, centum quoquphumO'^ 
res in fanguine admittendi eflent. 

Rurfus fequeretur , vnivocae i! 
fimplici adioni, vt cll euiAtum ref- 
pondere quadruplicem terminuK) 
quatuor videlicet humorum, pro¬ 
creationem. 

Dices non elTe abfurdum vnius 
agentis &: eiufdcm adionisdari qua¬ 
druplicem terminum; cum materi» 
eft: diuerfa, verbi gratia,ignem ca' 
dem adione , lutum^ indurare , & 
c;*.ram empllire,. 



Refpondeo ignem, vt agens squi- 
uocum, eadem adione plures. eof- 
quc diflimiles effedus producere j 
ob varias qux fubiedis inexiftunc 
affediones, fed aliter rem fe habere 
in fang-uificat'ione,quje eft adio vni- 
voca , cui neceflario vnicus termi¬ 
nus j nempe fanguis , non autem, 
quacuor humorurn procreatio, de¬ 
bet cerpondere- 

Ex chylo fubftantialiter homo- 
geneo , vtpote ab ynico ventricali 
fermento produdo, fieri in hepate, 
fanguinem heterogeneum , necef- 
fitatibus & finibus agentium natu¬ 
ralium orbatum, autcerte in eodem 
hepate , elFcnt quatuor fanguifica- 
tionis authoreS, ac proinde ieeut 
anomalum- , 

Eundem fanguinem eflequid ar¬ 
tificiale, ex pluribus partibus coag¬ 
mentatum &: connexumjnon autem 
vnum,& compofitumnaturas* 

Refpondetur hominem effe com- 
pofitum naturale, & tamen diffen- 
E iiii 



^ ^ 

tientibus inter fc partibus confla¬ 
re. 

Verum contra, fuperius oftendi- 
mus hominem cfTe vnum & vnius 
formx participem, partes autem ex 
quibus conftat, nullas fibi vendi- 
carcformas partiales, fubftantiaks, 
fed accidentales modo differentias, 
quibus a fe inuicem diferepare vi¬ 
dentur, fuflulimufque ibidem om¬ 
nes inftantias qnx aduerfus noftranr 
fententiam addudat func- 

Sanguificationem ,non efle tranf- 
mutationem alimentorum forma¬ 
lem, verum folam eorundem hete- 
rogeneitatum fegregationem , & 
alia inumera abfurda , quse lubens 
hic omitto. 




HENRICI CITADINI, 

CO NSILI ARII 

E T 

MEDICI REGII, 
PARADOXVM ORTHODOXVM, 
LIBER SECVNBFS. 

De fji qua; ad homceomeriam fan^inii 
confellarid 'funt. 

Capvt Pr. i m vm- 
Vim iliam in catharticis humorem 
poprium ducendi fgmen- 
tum ejje. 

X ijs qux fupra tam validis 
.rationum momentis pro- 
^^1 bata funt fatias patet quam 
futiles illx, & perplexte controuer- 
fiK, vtrum cathartica fimilitudine 
totius fubftantijE , vt Hippocrates 
& Galenus, vel occulta quapiam, 
coelcfti , Sc aftrali facultate , yt 






Mefua:us cum exteris Arabibus, 
hunc vel illum humorem, e mafla 
fanguinea fecernant ac expellant 
an calore infigni, fapore prqcellenti 
vt Eraftus; an diflimilitudine potius 
feu antipathia quadam eofdera ex¬ 
cernant ,'vt loubertus, an noxios 
qaofuis indiferiminatim ac tenuio¬ 
res primum, deinde crafliores edu¬ 
cant , vt Erafiftratus, an quod hu¬ 
mores inficiant, corruptique vi- 
tiofi fadti, a natura ocyus expurgen¬ 
tur , vt voluit Afclepiades ,-vel vi 
iim-jrlety w£ 0 iKTTXAy ^ humores 

commoueanc, agitent, eliquent, eli¬ 
quatos tandem extra corpus elimi¬ 
nent, authore Ariftotele, qux fin- 
gulaordinatim, veniunr penfitanda. 
Ac primum lententia veterum, Hip¬ 
pocratis videlicet, qui libri primi 
de natura humana titulo, trigefimo 
primo, hqc habet j, Medicamentun) 
inquit, cum in corpus fuerit ingrej- 
funtyU quod fihi maxime proprium cj 
familiare attrahit & purgat p[uen>', 



tdmedim femina, & fiir^esy terram 
•vhi fuhierint yid quod in terra fecu.n~ 
dtm iffor uni naturam ef,fuguntyfue 
acidum, fue dulce yfiue amarum , fiue 
falfumy jiue aliud quidpam diuer/um. 
Refpondeo primum nihil probari K 
limilijcum omnis probatio fit obfcu^ 
ri aut ignoti per certius & notius 
manifeftatioi.deinde nego plantas ex, 
terra prolicerc fimiles luccos, qui¬ 
bus poftea alantur; fiquidem conftat 
hydropiper , flammulam , & alia 
vrentia fimplicia , in frigidillimis 
aquis oriri , contra frigidiflima , 
vt papauer ^ in locis jeftuofif- 
firais 5 deinde alimenti eft pati ab 
alito, eiufdem forma: fubfterni, vt 
in eius naturam eflTentialiter tranf- 
inutetur, quod non contingeret, li 
e terra ipfa proprios &: familiares 
fuccos plantq attraherent, cqtero-. 
quin foret mera fegregatio par¬ 
tium vtilium ab excrementitiis» ift 
omni nutritionc, quq alias definitur 
alTumpti alimenti in aliti naturam 




JS 

eonuerfio, ac proinde ifta fimilitudo 
plantarum nuUius efi: momenti. 

Nec minus valet authoritas Ga-r 
leni, qui tertio (implicium, capitp 
vigefimo quinto, & quinto fimpli- 
cium capite feptimo , purgantium 
facultatem rubltanti^e fimilitudini 
afcribic. 

Primo cum his verbis nihil noui 
edoceat, eamque fubfbantix fimilii 
•tudinem varij varie interpretentur. 
Et quidem Yalefius nono contro- 
verfiarum y capite primo, yifus ell 
eam ftatuere in colore , craflitie, 
tenuitate, &:eiurmodi qualitatibus, 
quiE fe tenent ex parte naaterian 
verum cum ipfa materia fit princi¬ 
pium omnis paflionis, nec vllam ha¬ 
beat vim agendi fed coagendi tan¬ 
tum, aut potius modificandi adlio.- 
nem form:e, abfurdun^eft, hancce 
prrEcellentem facultatem catharti- 
cam, materiae tribuere; atque etiam 
colori qujE efi: qualitas poene inten- 
tionalis vifus modo effediua. 



Qood etiam ifta fimilicudo noh 
poffic intelligi , nec pxnes fubftan* 
tiam , nec primas qualitates fic 
oftendov 

Pnmb docent Philofophi , illa 
dici eadem, qu£e conuen unc penes 
fubftantiam , fimilia quse penes 
qualitatem.Gum igiturGaleniis ait, 
cathartica proprios fibi humores 
attrahere hmilitudine fubftantiac, 
admittit catachrefim > cum potius 
dixiffet . identitate fubftantiat: , 
ficaliudabfurdum incurritur, fiqui- 
deninulla fieret attrattio.quod idem 
fcipfum non appetat, nec in fe- 
ipfuraagat, vt patet in ferro, quod 
non attrahit idem ferrum, fed ma*- 
gnctem fibi confimilem, eo quod 
oporteat, ea quae attrahunt, tantum 
fimilia elTe, & non eadem, cum igi¬ 
tur nulla d.ecur attractio ratione 
identitatis fufl:anti^,fupcreft illam 
oriri a fimilitudine qualitatum: ac 
cum nulla inter agaricum & pitui¬ 
tam qualitatum fimilitudo interce'^ 



, . 7 « 

dat, nulla quoque fieri poteft ab 
agarico pituicx attradio, cum aga^ 
ricus calidus & ficcus exiftat, pituita 
vero frigida & humida. Idem cen- 
fendum de reliquis purgantibus, 
qua: nec identitate fubftantiae, ncc 
fimilitudincqualitatum valent hunc 
aut illum humorem feledtiue attra¬ 
here- 

Dices ratione formie: at contra) 
Etenim conftat ea qua: differuni 
qualitatibus, etiam differre fecun¬ 
dum formas, cum ex earum fini) ; 
emanent, ac nomine, & virtute ca¬ 
rum operentur: nec etiam rationt 
materiae, cum id fupra aduerfus Vi' 
iefium, palam fecerimus, nec tan¬ 
dem ratione totius compofiti, cuB ' 
ipfum compofitum agat mediauK , 
forma, quee cft in materid. 

Secundo, refellitur fententia Ara 
bum, qui verbis potius, quam rc 
ipfa diffident ab antiquis , & quo<; 
Galenus fimilitudini fubftantise tri¬ 
buit , illud occultae proprietati, & 



forma: fpeCificse aflignarunt.Verum 
cum fic vc plcrique fuam in phyfi- 
eis infcitiara vitro prodant, cos hic 
fufius non moramur. 

Tertio Eraftus, qui libro dcocub 
tis medicamentorum proprietati¬ 
bus, calori exofo & fapori abomi¬ 
nabili , iftam catharticam vim tri * 
buit, cum tamen liquido conftet 
pleraque infipida, & omnis quali¬ 
tatis adfenfura expertia,vtStybium, 
humores quofuis valide expurga¬ 
re, calidiliima contra> vt piper, ea 
facultate orbata, & aloem impen- 
Cus amaram vix ac ne vix quidem 

UB-etUflwV, 

Quarto loubertus, piradoxo no¬ 
tio decadis fecunda:, qui merito fane 
purgantia humores naturte fua: con- 
uenientes, diflimilitudine potius, 
quam fimilitudine fubftantiae fu¬ 
gate & abigere contendit ; quod 
ea qua: magis 'purgant magis 
etiam naturx familiaria cenfen- 
da fine, nullum foret inter ali- 




mentum & medicamentum difcri- 
men. Tandem fi medicamenta hu¬ 
mores trahunt, iifdem foueantur o- 
portet, aut alantur, vel deledentuf) 
ialtem quum nihil ili rerum natura 
trahat h^-n tunt, fed vt fruatut 
trado: atqui humoribus noftris mi¬ 
nime ali cathartica certum eft, nec 
etiam deledari, cum iplbs fugent; 
Verum cum certis humoribus phai- 
maca prorfus inimica cenfeat, eo? 
que titulo eofdem excernere, nec 
vllam a priori felediuce purgandurt 
facultatis rationem adducat, idvt 
mancum a nobis expungitur. 

Quinto Erafiftratus , referente 
Galeno,Libro de purgantium facul¬ 
tatibus, Capite Tertio, qui voluit 
cathartica omnes aequaliter humo¬ 
res allicere , verum tenuiores pri¬ 
mum , deinde cralfiores, ac tandeffl 
craflilfimoSjfi pharmacum validios 
extiteric. 

Aduerfus quem his Galenus in- 
furgit argumentis, primum, quofi 
melan- 


i 
e 
li 
t! 
t 
ll 
ij 

ii 

r 

i 

t 

( 

1 

i 

t 

1 

1 

i 

l 

i: 



Si 

tnelaticholicus humor nunquam l 
abfque vitae defcrimine educereturi 
etenim cum inter caeterbs fit craf- 
fiflimus j non cedet medicamento 
trahenti, nifi prius bili.^ itlaua, pitui>** 
ta, imb ipfe (hnguis (nam Sc is mb- 
lanciiolia tenuior eft) eiedus fit, his 
igitur corpori (ubftradis; quomodo 
vita confiftet , quamobrem vult 
iiifia dofi exhibita medicamenta, 
primo eiufdem huinoris partes tenu¬ 
iores educi, deinde craifiores , ab 
tandem craffiffimas, quibus petadis 
ceflare omnem pharmaci adionem; 
fin autem iuftb maior fuerit dofis, 
poft proprij humoris euacuatibnem 
reliquos quoque humores purgare 
Itcnuipri incipiendo,donec ad erat 
iiifimum ipfumque fanguinem,fi ad¬ 
huc pharmaci vis vigear, pcrucne- 
fit, 

His igitur, fibi vifias eflGalenus 
verifimilem quidem, at fublcftani 
Erafifirati fententiam fundicUs euer« 
tifie i cui refpondeo , Erafiflirato 



8i 

fcleftiuam illam pharmacorum qu4* 
litarem fufque deque habitam , ac 
idcirco tenuiores primum , & ail 
motum promptiores excerni, nec 
inde poffe inferri abfurda illa quJ 
fubnedit Galenus; Etenim fiue bi¬ 
lis fiue pituita fiuc melancholia in 
vitio fuerit, non fequitur debere ex¬ 
cerni prius bilem cum fic tenuior, 
dieinde pituitam ac poftremo ipfuD 
fanguinemvt affingit Galenus Era 
liftrato, fed humoris morbifici por¬ 
tionem purgatu faciliorem qu* 
cum fit vt plurimum tenuior atqiK 
hoc titulo fequacior; hinc fit vt tra¬ 
henti medicamento primum cedji 
quod autem craffius eft,ac dein erat 
fiffimum, uacui ratione poft modu® 
fubfequatur ; atque heee mens fuii 
Erafiftrati, qua: cum non doccatit 
quo pofita fit j ratio a priori ipriU 
catharfeos etiam vitro a nobii 
omittitur. 

Sexto Afclepiades, qui referenti 
eodem Galeno, Libro de purganti 





bus, Capite fecundo, ftatuit medi¬ 
tamenta , in humores fibi farhiliares 
primum immutari, ac eofdem dein- 
de extrudere , quem dc refellere 
12: nititur Valeiius nono controuerfia- 
rum, Capite primo, ii medicameri- 
in tum,inquit,in familiarem humorem 
'X- faceileret, in morbis biliofis bilerh 
ipfam augeret , & fic morbus exa- 
cerbaretur. 

W' Cui refpbnded id alias cohtingd- 
re non quod bilem augeat, vt foni- 
uJ tiiat Valeiius, fed quod infolenteih 
caiote fuo extraneo maiTte farigui- 
fi' nex motum accerfat, vtide rhoirbi 
& incrementum , dc ptopccrca: dica 
:a(' Afclepiadem merito voluiife ca- 
ua thartica omnia ac imprimis vali- 
fui' diora illutilem ftepe , partibus 
tii nutritiis inurere, vnde coniimiliuni 
fiU humorum prouentiis, felapfus, aut 
)bi contumacis diarrheie forries , &5 
protelum. Verum nego ipii a phar-> 
ni! inacis vfque id prasftari, eiim 62 
iti toorbi vt plurimum eorum vfu teftr^ 



Senten> 
tia Ari- 
ftotelis 
profer¬ 
tur. 


peftiuo m cotum excludantur. 

Valeat igitur Afclepiadcs, cuiii 
ifto fuo figmento, quod non modo 
aduerfatur experientia: fed &: inde- 
cifam cum exteris purgantium ra¬ 
tionem nobis, in medio relinquit- 

C^mobrem audiendus Ariftote- 
les, qui fe£lione prima problema¬ 
tum , problemate quadragefimo 
feptimo, vult omne purgans, eifc 
«wiVJoy, eoque titulo , Vt ait Petrui 
Apohenfi^ in commentario, mnviui, 
*f 87 »s 7 »>V ^ (MMtKcy Vride Ipirituum pro- 
cindus , ad hoftile qvridpiam , j 
fuo globo c^crudendum , quibus 
accenfis , interiores quoque paneS 
calefiunt, pori aperiuntur, humoreS 
liquantur, liquati demum profeti- 
buntur j aut, vt voluht fpagyricij 
fpiritibus falinisantirrionialibus» 
arfenicalibus , mercurialibus, fcu 
potius liquore mercuriali, impra- 
gnatofalecommuni naturx lixiuio 
non fixo fed volatili, id prxftatur. 

Atque hxceft genuina catharfeos 




hiftoria cuius caufa, fummamapud 
nos Ariftotelcs, & pofteros Philofo- 
phos gratiam meritus eft. 

Ea propter vana: admodum mihi 
fcmper v\(x funt, lemnifcatae illse 
C holago gq n, Menelagog6n,P hleg- 
magpgqn j Holagogqn, atque Pan- 
tagogpn , nomenclatura , rhcura, 
enim, fenna , agaricus& cjetera 
famigerata cathartica, nobis turpi¬ 
ter illudunt, dum humores fibi con¬ 
generes ^familiares,qualitate fpe- 
cifica educere videntur j quid enim 
aliud eft bilis ifta putatitia, quam 
ierum quoduis flauo rhei colore 
abunde faturarum J quid aliud me¬ 
lancholia & pituita illa eieffcitia, 
quam impoftoriae fenna: & agarici 
tinSlurse, aut potius olida &: putida 
liquamina, ope cathartici,^ in cor¬ 
pore genita , 6^ robore natur» fo¬ 
tas exturbatas, 



C A P V T II. 

Febrium aceefiones Typicas neefudi 
quam humorum diuerfitati (Jfe 
tribuendas. 

l<J>ore?- ^^Vam friuola , inquam, ratio 
wae, Typicarum febrium, quje a(l 

febn.*^ certam humorum IfiorecmM , anxie 
bus ex- reuocatur,quam alias derific Argen- 
teriuSj qui quintum humorem pro 
quintanis, feptimum pro feptiraa- 
nis, nonum pro nonanis,erraticum 
pro erraticis, lentum pro lentis, 
duplarem, triplarem pro duplicibus 
& triplicibus febribus expofeebat. 

Q^am Luridum illud Aphrodi-^ 
fei, qui vult febres fanguineas con¬ 
tinuo affligere , c6 quod fanguinis 
in corpore maior fit copia quam 
reliquorum humorum, , & quia 
vitse omnino neceffarius, continuo 
moueri, pituitofas quotidie repete¬ 
re, ac vix intermittere; quod pituita 
fecundwma fanguine fit copiofior, 
^ fere perpetuo moueatur, vnicQ 





§7 

fcilicet maturitatis gradu ab eodem 
diftinda,biliofos tertio quoque die, 
quod modicum fit bilis j eiufqua 
motus ob calorem & ficcitatem fic 
ocyor, motu humoris melancholici; 
natura fua crafli & terreni &C ad 
motum minus apti; vnde febres me¬ 
lancholica quartp quoque die re¬ 
currunt- 

Nec minus ferendum illud Gale¬ 
ni comentario in lectionem primam 
libri fexti Epidemion, vbi diei na¬ 
turalis partes , quatuor anni tera- 
peftatibus proportione refpondere 
feribit, atque horis matutinis fan- 
guinem dominari, meridie bilem, 
vefperi humorem melancholicum, 
noftu pituitam; nec quod indd nu¬ 
gati funt Arabes,morbos afangui- 
ne mane exacerbari, qui propterea 
tunc temporis venam fecant bilio- 
fos verfus meridiem, melancholicos 
circa vefperam , pituitofos nodu 
magis affligere. 

Nec pariter admittenda illa di- 

f bij 



S8 

ilindip quorundam recentlorum, 
qua varios eofquc fibi pugnantes 
Hippocratis & Galeni locos conci¬ 
liare ftudent. Hippocrates quippe 
primo Epidemio commentario ter¬ 
tio textu decimo tertio docet febres 
qua: diebus paribus exacerbantur 
paribus iudicari j quarum autem ac- 
celfiones fiue exacerbationes im¬ 
paribus fiunt} imparibus quoque 
iudicari- 

Galenus contra’ capite quarto li¬ 
bri primi de diebus decretoriis, pa¬ 
rium dierum iudicationem depre¬ 
cari videtur, fextum diem compa¬ 
rans Tyranno , qui omnes pjcne 
jegros ad interitum praecipitat, aut 
faltem in magnum vitae diferimen 
adducit ex Aphorifmo vigefinio 
nono fedionis quarta: eKcmm 

frUfiToim t .ticn fiytet yimw 

Sttderes fexto die manantes pe^imu 
iderus fexto die lethalis, in epide- 
miis, Dromeade vxor , fexto dif 
riguit & interiit, Hermocratesaeget 



fecundus feAionis fecunda; libri 
tcrtij Epidemion fexto die idericus 
fadus vigefimo feptimo moritur, 
Philifcus Texto die interiit, duo au¬ 
tem tantum fexto die feliciter indi¬ 
cati, fedione tertia libri tertii Epi¬ 
demion, Laryflea virgo &: Heracli¬ 
des, idque beneficio triplicis atque 
inufitatae excretionis in virgine, per 
menftruam purgationem, infignem 
e naribus hsemorragiam, & fudoris 
copiofi a toto corpore profluuium, 
Heraclides autem per Diarrhseara 
hseraorragiam &: perirrhieam- 
His igitur Hippocratis & Galeni 
contextibus ita fatisfadtum volunt 
prjtdidi recentiores, dum aiunt fe¬ 
bres illas in quibus falutares erifes 
fexto die contingunt, a fanguine 
proficifei, iuxta illud Galeni, qui 
Libro tertio de erilibus , t^ftatur 
fanguinem moueri diebus paribus, 
quae autem feptimo & aliis impari¬ 
bus cueniunt, a bile, quae alternis 
atque imparibus diebus mouetur 



oriundas; vnde cum Galenus fex^ 
tum diem vocat exitiofum,id dun-! 
taxat intelligendum volunt, in mor¬ 
bis biliofis qui diebus imparibus 
mouentur, non autem in fanguineis 
qui paribus exacerbantur. 

Verum manet integra difficultas, 
liquidem cum Galenus ait, morbos 
iifdem diebus iudicari quibus exa¬ 
cerbantur, fequitur vtique ex eo¬ 
dem in fynocho quae eft febris s 
fanguinc, qui paribus diebus mone¬ 
tur aeque laudabiles fuccedere iudi- 
cationes, die fcxto & pari, aci» 
caufo quse cft bile, .feptimo & im¬ 
pari , quod tamen experientiae H 
audoritati Galeni aduerfatur qui 
duos tantum in epidemiis dic fexti 
feruatas refert, idque tanquammi 
rum &: portentum commemorat: 
quod fi ira fe res habet, quid eft; quod 
illae crifes quae diebus paribus com 
tingunt, ad morbos fanguincosre 
ferantur, quaeautem imparibus, ad 
biliofog 5 cum nullae vnquam,aOl 



9 * 

fAltem pauciffimse, nifi funeftisanc 
dubiis xgni rebus, fexto die acci^ 
derint, qui propterea infidiofus &C 
Tyrannus a Galeno appellatur. 

QMmobrem , Marfilius Cagna- 
tus, commentario in aphorifmum 
vigefimum quartum fcdionisfecun- 
dse, hanc vulgarem folutionem, 
taiiquam falfam atque experientije 
contrariam rciecit- 

Apage ergo nobis id commentum seuerini 
atque etiani illud Seuerini Dani.oa^"*^ 
qui pagina trecentefima vigefima 
quarta ideae fu^e Philofophicse, vultde f=- 
febrium circuitus oriri, a radicibus 
heterogcncis, non quidem in fpc- comen¬ 
de fed in gradibus, quae tinduras 
contineant cfflorefccntia fruduum, guntur. 
in iucem edituras, alias, maturitati 
viciniores, alias vero remotiores, 
atque hinc fieri, vt hodie partes 
naturx efflorefeant, cras,perendie, 
vel tertio die, quibus fecunda: ma^ 
turitatis‘fortes obtigerunt, tertio 
Cjrcuitu, qute praedeftinationes ter^ 



, . ii 

tias acceperunt idqne continentei ^ 

in confumptionem omnium refolu- ^ 
tionum,in reuolutioneradicis defi< ^ 
nitaium, ita nonnullas radices quat« - 
to circuitu debitum naturae pcrfi- 
ciunt, &:in confumptionem frudi- / 
bus exliaultis abeunt, aliae tandeiri 
quintanos, fcxtanos, mcnftruos, & ^ 
anniuerfarios circuitus , eadem ra- ^ 
tionc oftendunt. . 

Idem ferme nugatur Scheuncma- ^ 
nus, Libro de morbo fulfureo ca- j 
gaftrico, pagina fcptuagefima nona, 
vbi ait, ex foccibus Tartari cum fui- 
fure excrementitio, vna cum met- ^ 
curio & fale, globum in ventriculo, j, 
modo in hepate , modo in liene, 
variis circulis feu lamellis coag- j, 
mentatum inftar lapidis Befiar alii| 
congregari j quibus fucceffiue ac- ^ 
cenfis; modo quotidianos, modo ^ 
tertianos, & modo quartanos circui- fj 
tus excitari; quod videtur defump- 
tum ex Paracelfo, qui in Paramiro, p 
febrium ommum caufam aferibie, 



gj- linpuritatibus nitro fulfurcis accen* 
• fis,qujE tamen inter alias magisac- 
g cedant ad naturam unius ex fuispri- 
tnis, falis, puta, fulfuris, aut raercu- 
V fii, vride cum cuilibet ipforum ^ 
ratainfitac ftata cohcodio, neceffe 
cft quoque febres, ex eomm feci- 
^ bus progenitas , eundem rhytmura 
“ feruare. Hinc fit, vt cum mercurius, 
viginti quatuor horarum fpatio di¬ 
geratur , eius faeces acccnfie pariant 
quotidianam, fulfur, quod triduo* 
tertianam, fal tandem, quod qua- 
triduQ quartanam, ex mercurio &: 
fulfure duplex tertiana, ex fale &: 
fulfure duplex qaartana,&: ex tribus 
iundim ephemera oriatur. 

Et haec furit mdnftra Chymico- 
§■ tura, quibus nihil magis farailia- 
te, quam fimilitudinibus tricis, &: 
apinis/dubia quseuis elufiflTe; quali 
, daretur in nobis adualis connexio 
filorum illorum trium , aut filex in- 
?' ternus,cuius beneficio accenfa, cor- 
pus noftrum protinus inardefeat. 



94 

vel etiam globus ille variis latnel^ ® 
lis fibi inuicem fuperinGumbentl ^ 
bus diftindus , njeniae & fabub ^ 
funto h:e febrium origines. ^ 

Dicimus igitur febres typicas at f 
que periodicas, nec materia, nec fe ^ 
dibus, nec fomite, a continuis dif- ^ 
ferCjfed Archeum,a caufae vbertaic, [ 
vehementia-, acrimonia , & motu, ^ 
quam in maioribus, tum in mino- * 
ribus vafis j aut alio quouis loco * 
acftuantc , per accidens laceflitutti, | 
cidemque aliquandiu collu(3:atuni| 
tantifper quiefcere; vt per moraffl f 
viribus refumptis peregrinum hof- ^ 
pitem febrim eliminet, cur autem ^ 
nulla quies , in 'febribus continuii *■ 
eueniat , id totum in varias atcliei ‘ 
cxcentrici thymofes referimus, qu 
exofac materiae fubigendae quantita¬ 
ti aut qualitati incumbens , illait ^ 
excutere annitur modo ftatis, modo ^ 
continuis vicibus,modo aequalitet 
vt in homotonis , alias mitius ini- ^ 
tio , ac dein vehementius vt 'i 



c^aclimafticis,&: anabacicis,modo 
vice verfa, vc in parachmafticis 85 
catabaticis, modo ocyus, vt in acu¬ 
tis , modo ferius, vt in cronicis, 
modo fegnius vt in lentis, modo 
inordinate, vt in erraticis, ac ean¬ 
dem inufitate vc in quintanis, fexta» 
nis, & nonanis, quorum mentio ha¬ 
betur apud Hippocratem , primo 
Epidemibn parte tertia textu fecun¬ 
do , fepnmo nono, nec non 85 
Galenum in libello de Typis fe¬ 
brium, qui tamen in commentario, 
pricdidi loci Hippocratis, vifus eft 
iftas febres explodere , 85 Dioclis 
rationes aduerfus Hippocratem ibi¬ 
dem commendare , ne vel fupra 
qaatuor humores alios admicce- 
; rcc. 

Hoc idem arguit mqtuus inter¬ 
mittentium in continuas tranfitus, 
& viciflim , noii humoris morbifici 
vtplerique fibi fingunt metathefi, 
quin potius eiufdem , incremento 
atque ferocia, 85 contra, imminu- 



iionc, atque mitigatione ] deinclfl 
curandi lex id oftendit, qu? vtrif- 
que confimilis debetur, quali* 
quet prjEter mentem Fernelij, Libro 
quarto pathologise , capite nono 
ciufquc fedatorura fuperftitiofunt 
medendi inftitutum, vense fediio* 
nem Typicis proficuam in quibuJ 
Ctuoremiflus qque putris & degener, 
ac in continuis obferuatur ; quoJ 
vtique non fieret , fi non idem fo¬ 
cus nidus intermittentium at¬ 
que continuaruni febrium ftatua- 
iur. ■ , -1 

Atque haec eft noftra dc fcbriuiB 
periodis fententia , qua fi quii 
fiie, potioreni docuetit haud grij 
dabor. 



Capvt iit 




97 


'ftbriuta 

Catalo* 

;opieU 


Capvt III. 

Wehre EpaUm titulnin ejfe Jiae re. ^ 

V Aleae,inquam, febris EpialaEebti» 
difta, in qua vc author 
Galenus , fecundo de differentiis fiakiai 
febrium, Chapite fexto, e(M7n^'S<i 

75 ^ vyvn ) tdSayopmt 7 

iuiiv liinv «TOfT» (ueio ij5 cwftesTBf j hoc i 
eft febris Epiala dicitur, in qua aegri 
rigent &: alluant fimuf atque eodeift 
tempore in toto corpore vtrumque 
fentiunt affedum. 

Qi^ quam vero confentiant, 
opus eft inquiramus, ac licet Gale¬ 
nus, Libro iam addudo, &: Libello 
de inaquali intemperie , Capite 
oftauo & quinto fimplicium tefte- 
:ur, haud prater rationem effe, cor¬ 
ius idem incalefcerc fimul U refri¬ 
gerari , illud tamen Philofophi;e 
principiis aduerfari eonftat,cuiab- 
lirdo cate occurrit Fufehius, ref- 




58 

pondendo in eodem corpore fimu!, 
&in eadem parte contraria fubefle, 
non fecundum gradus incenfos fei 
remiffosjat non fic euadit; quoniam 
aliud eft contrarias qualitates firaul 
cfle, & aliud fimul & femel induci 
fiquidem indubium nihil pbffe mo 
ueri motibus contrariis, ac proinA 
nec eandem partem fimul incalefcc 
re& refrigerari, 

Alij nihilo felicius nodum foluuni 
dum aiunt tadum fieri per fpecici 
ficuti & vifum,ac quemadmodun 
oculus nigrore fimul & albore pti 
fpecies in eadem parte afficitur,Ii 
& tadus inftrumentum, per fpeciti 
caloris frigoris in eadem part 
poteft fimul alterari. Verum cd» 
taftus & guftus fint omnium fcJ' 
fuum maxime materiales , hinc i 
■vtnullis indigeant fpeciebus adp» 
ceptionem fuorum obiedorum, fc 
duntaxat immediate rerum tradi 
lium aut guftatilium contaclu , i 
proptcrca dico illud Ariftotelis 





fecundo de anima , fenfibile fupra 
fenforiumpcficum non fcntirij nori 
valere in ta<3;u &: guftu. 

Valefius quarto controucrfiarum, 
mul Capite vigefuno quarto, quasftionc 
luci vitro citroquc habita, tandem hxc 
mo effutit, negando quidem > eandem 
indi partem fimul pofle inealcfcerc & 
ffcc refrigerari, quod repugnet vnum &C 
idem fiinul &: femel contrariis mo- 
unt, tibus moucri, (ed quoniam in febres 
cic! E^iala fecundum tara paruas parti- 
dus culas,Sc vt allruitexGa- 

: pti ! leno, Libro de insequali intemperie 
,lii Capitevndecimo, corpus incalefcit 
:cid & refrigeratur , nulla pars eft quas 
sani non fecundum fe totam videntur fi¬ 
mul incalefeere & refrigerari} nam 
cum quaelibet particula earum quas 
incalcfcunt & earum qu^ refrige¬ 
rantur prae paruitate non fentiatur, 
fenfusnon poceft eas quae calefiunt, 
ih iis qua: refrigerantur diftinguerc, 
ac id circo totum iudicat refrige¬ 
rari & totum incalefeere. 

G ij 



Rcfpondeo seque repugnare cor¬ 
pus fecundum minimas partes, ac 
fecundum eandem pateem incalef- 
cere & refrigerari, cum febris Epia* 
la tefte iEgincta, Libro fecundo 
Capite vigefimo quinto , otiatura 
pituita vitrea, quse ratione fuse craf* 
fitiei & lentoris, quoquo verfum 
vix poteft diffundi, ac ibidem frigus 
& calorem fimul inducere, nec fas 
cft cum Galeno, fecundo de diffe¬ 
rentiis febrium Capite fexto, duo¬ 
decimo , & decimo tertio , atque 
^gineta. Libro iam citaro, nec 
non Aduario , Libro fecundo de 
morborum diagnofi Capite primo, 
illius caufam repetere i 

phlegmate vitreo , partim crudo 
partim putrefeente , primo quod 
pituita vitrea nullo iure cruda dici 
queat, crudum enim omne cum 
quidpiam a natura pcrfcdibile, & 
fubftantix noftra: familiare habere 
debeat, pituita autem vitrea , fit 
laumor toto genere excremen titius, 


d 

a' 

ft 

t( 

f( 

k 

ai 

c 


G 


] 


Ic 


ui 

q' 

fc 

C£ 

q' 

d( 

m 

hs 



corpori alendo plane ineptus,cru- 
l*" da dici nequit nec minus in corde 
aut vafis putrcfccrc, cum illuc non 
“■ fubeac, fed tantum in ventriculo in- 
teftinis partibus nutritiis, & thorace 
” fbbolefcat, Atque his palamfitEpia- 
lam a Galeno confidtam , ciufquc 
aufpiciis febrium catalogo temere 
cooptatam. 

C A P V T I V. 

Crauis de febre fynocha controuerjtx 
gj dirimitur- 

"VTEc minus ambigitur de fyno - Febris 
jl\[ clio putri quae haud IcucGa- 
lenuminter, Auicennam,acque A- 
uerroem peperit diflidium. Galenus mr. 
quippe nono methodi vndecimo 
feribit febrem cxfanguinc putref- 
cente oriri, eamque eSc fynocham, 
quod etiam confirmat textu fecun¬ 
do comentarij primi fexti Epidc- 
niionj idem docet vcn:c fedlio qnx 
hafic febrem tollit , quod certe non 
G ii) 




fieret fi alius humor afanguincpui fu 
trefccrec verum fui oblitus videtur, 
fecundo de diferen^iis febriumca- ti< 
pice duodecimo , Vbi vult febres in 
quafdam fieri ex fanguine piuref fa 
cente at eas non efle fynochas feii 
accefliones habere qux proportions fi 
tertianis.refpondeant eo quod faii" vi 
guinis pufrefcentis portio tenuioi ti 
in flauam bilem faceflac craflaveio 
in atram. ^ 

Cui haec opponit Auicenna,! 
fanguisputrefeens fit bilis & febri a 
abileoritur, non amplius eft afaS' ^ 
guine^ caufus ergo vel tertiana. ^ 

Refpondenc nonnulli, & fi cof ^ 
cedatur a fanguinis putredine tf I 
nuiorem eius portionem in bila * 
tranfire , non propeerea fcqui Gak " 
num inficias ire dari febrem a fan ^ 
guine dura ipfe putrefeif ,deindeli ^ 
cec pars tenuior fanguinis ab illi» f 
putredine bilefeae , non propterc ^ 
fequetur febris tertiana , quoniaii 
adeam producendam haud fuflic! < 




105 

fufficit bilem gigni, fcd eandem pu- 
jr, trefeere; tandembilisiftiusprocrea- 
;a. tione non fieri in inftanci nec pro¬ 
res inde illius putredinem quare cum 
;f. fanguis mora interpofita putrefeat, 
'eJ necefle cft aliquam dari febrem a 
ne fanguine putrefeente , fyaocham 
,n- vulgo didam alium fibi amotu tcr- 
ioi tianse typum vendicantem. 
nifl Argenterius comentario in librum 
de febribus ad Glauconemrem to- 
,i tam fibi compofuiffe videtur, dum 
)tii ait, fanguinis nomen aliquando fig- 
in- nificarc maflam fanguineam ex qua- 
tuor humoribus conflatam , alias 
D& quartum humorem fanguinem 

tt' proprie didum verumque autem pu- 
CB trefeere cum omnia teftc Ariftotele 
jlc (nimm mot Galcnus autem 

a!!' non agnouit putredinem in fangui- 
;!i nequarto humore, cum fcribitper 
lia putredinem tenuem illius portio- 
:re nem in bilem flauam abire, craflam 
'm Vero in atram, putredinem igitur 
ici debere intclligi de tota mafsa in qua 
G iiij 



104 

omnes humores permixti conti.' 
nentur atque a calore extra¬ 
neo fcgregantur, vt res diucrfxna¬ 
tura fanguinis autem ipfe vt pote 
aerere fubftandre qua: facile tranf- 
pirat, & cuius materia pura: putz 
alimenti portionis efl: ly-pm raro 
autem difficile putrefeit, aut fi forte 
ipfum putredo inuaferitvt in mali¬ 
gnis aut peftilentibus febribus tum 
falus in dubio &angufl:o pofitaeft) 
vnde putredinem illam qure fit in 
fanguinc , a qua fynochus putris, 
toti maffie fanguinere aferi bit. 

Refpondeo tot verborum ambi¬ 
tus, ad nodum hunc foluendum mi¬ 
nime appofitos, fufficere modo,i 
dicamus maffam fanguineam perfe 
&: natura fua homogeneam varie 
putrefcercqilarfi requaliter putrue¬ 
rit tum fien fynochuni , fin ex parce 
tertianam continuam, aut alterius 
fpecici periodicam, fi vero id exi¬ 
guum fuerit, quod in eadem putref 
cit, quam hbet intermittep''' 



lOJ 

maffic fanguinex putredinis rationi 
.J vfque analogam. 

Hinc faceflant Ludicrjc illse fe- 
brum centurije quarum noeticas 
potius quam Phyffcas tv^vyof Gale- 
nus, in fuis liberis de febrium dife- 
rentiis technice profequitur. 


Capvt V. 

ni A» bilis in febribus ante furgatiomm 
1) coqui debeat. 

/^Vam naufeofa inter Grjccos Bilis 
'^1 & Arabes de bilis in febribus 

prxparatione dilceptatio j quamtur^dif. 
'f' Galenus confeftim excernendam 
iubct, Auicennas contra pr^co- 
quendam. Galenus igitur quarto de 
fanitate tuenda, docens quid circa 
bumores vitiofos agendum fit diui- 
*' fionem facit trimembrem , eorum 
primo,qui citra fanguincm exiftunt, 
quoscrudosappellat, in mediofan- 
guinem, vitra hos fiue poft acres, 
Biliofos falfos , &: alios eiufmodi, 




JoS 

a naturas codione refiduos, ac no^ 
xia aquifita qualitate degeneres de¬ 
inde duo elTe ait quibus intentusfu 
medicus oportet , qui huiufmodi 
aflFedibus medetur , crudorum vel 
femicrudorum, qui ante fanguinis 
perfedipnem fuerunt codionem a- 
crium &: mordacium qui fecuni 
funt, & fanguine poftcriores edu- 
dionem moliri. 

Hoc idem inculcat, nono & 
vndecimo methodi , nec non co- 
mentario ad particulam decimaro 
odauamfedionis prima, &trjgcli' 
mam fedionis fecundae de vidu acu¬ 
torum vbi vult femper fola crudi 
vel femicruda concoqui caeteramo! 
expelli. 

Sed & alius infuper apud ipfum 
exeat locus in fine libri de coriftitii' 
tione arcis vbi docet ea qua: adft»' 
tum naturalem redire poflint co»' 
coquenda,qu^E prseter naturam edu 
cenda, deinde ad fingulos humor?! 
dilapfus, vacuare eos preeeipit 



107 

0* ccpta pituita, modo falfa non fuc¬ 
is- lit. 

fit Id ipfum quoque oftendicur, ex 
>tli tumorum co£tionc, in quibus Ga- 
‘'sl lenus affirmat nunquam fincerum 
ttts humorem concoqui, qui vel herpc- 
■i' tetrv, velexquificum eryfipelas oede- 
uii ma, aut fchyrrum commific , vno 
iu- verbo nullum omninb tumorem 
qui non fit phlegmonodes. 

& Ac etiam ex ordine naturte quae 
to- primum concoquit , deinde fecer¬ 
im nir, demum excernit fi ergo illi hu- 
:li' inores pofl concodlionem fint fe- 
:«■ creti, fupereft expellantur, nonvt 
;<ii iterum coquantur. 

05 Pr.^terea a fine qui talium humo¬ 
rum concoflioni tribuuntur, cftau- 
temnaturae vidoria & humorispec- 
cantis commodior expulfiofedq o- 
quo modo natura concoquat ,id 
prxftat incraflando at maceria craf- 
fior difficilius medicamento tra¬ 
henti cedit,ac proinde grauiorem 
fibi hof.tem pararet natura fi finee- 



rum illum humorem mox cxput< 
gandum prius incraflaret. 

Poftremo datur iderus flauus au: 
niger vbi bilis flaua aut atra ocyus 
exputgatur, pofthabita omni co¬ 
ctione iuxta Rufi atque ^tij con- 
filium, ficque plures fe fanaffe te- 
flatur Galenus, quarto de locis affe- 
dis comentario in librum de natu¬ 
ra humana. Idemfentiendum dehy- 
dropo &: hydrocclo, vbi ferum vel 
flatus minime concoquntur. Gale¬ 
no calculum fuum adjecit Fufchiw 
comentario aphorifmi vigeflirai fe¬ 
cundi fedionis primaCj ^fecundO) 
paradoxorum fuorum capitevnde- 
cimo, Fernelius quoque tertio me¬ 
thodi capite decimo tertio, nec non 
Argenterius comentario aphorifiui 
fecundi fedionis quarto, & libro de 
Febribus capite de purgatione. 

Manardus tamen Epiftola prima 
libri decimi tertij, partes Auicenns 
tutatus, obijeit hos humores, quan¬ 
do ita concoqui non poffunt vt ia 



io<> 

jt. fubftantiam partium vertantur fatis 
pro fuo modo concodos cffe quati'- 
iti: do fimiles efFedi, &: a natura fupe- 
fUi rati, apti redditi fuerint, vt vel ab 
;o. eadem natura per fc vel cum arcis ad- 
m. tniniculo expellantur, atque hoceflc 
tj, generalius concodionis fignificatum 
fj. iuxta quod bilis & cteceri humores 
u. concodi a Medicis dicuntur; quod 
ly, videturarrepilTea Galeno,commcn- 
cario ad particulam quadragefimam 
£. quartam Sedionis fecundae Libri fe- 
us eundi de vidu acutorum , vbi poft 
V quam Hypocratis cruda: bilis memi- 
nif, h^cfubdic. Bilsfa crude ita apd- 
5 . huit^iuodexcrementorum apellct con- 
£, 'iUionem quanquam mutata nonpof- 
jj ht nutrire corpus vt bilis vtraque df 
khoresi attamen ex quo vt talia vin^ 
it natura^ confueuit Hypocrates etus^ 
modi excrementa coda vocare ^ Nec 
non Tralliano, capite decimo fexto 
Libri primi, vbi iubec temperata,' 
iww, &: cibos.hu medarites adhiberi 
idfubigcndum ac coquendum hu- 



iMorem biliofum, idem habet Adui 
rius Libro Tuo dc compoficionc inc 
dicamencorum. 

Neoterici quidam hanc proGcl 
lamhbi compofuifle videntur adfii 
bito diorifmb, duplicem enim ftatu 
unt humorum prteparationem, vnan 
qua: codionem praecedit naturx opi 
tulatur, & codionis impediment 
remouet aliam qux ab ipfa codiom 
commodioris purgationis gratia is 
ftituitur, hanc in bile fuperuacaw 
am dicunt 5 fi quidem bilis fluxilia 
magis confert ad purgationem quas 
ciufdem craffities, priorem vero tes 
tandam cxiftimant, cum enim adcl 
nimia bilis acrimonia, metus eft,is 
quiunt|, ne fic amplius ferociat, qm 
mobrem vt aptior codioni reddatif 
incraflandam volunt vt natura: qtt 
coquendoincraffat, fuppetixferat 
tur, neque enim vt ilii pergunt, Vt 
rcndum eft, ne illa quae ab arte i 
incraflatio, purgationi quouis mol 
obfit, non enim nimiam illam ars in 




:iiJ ducic fed duntaxat talem qu£e bili 
nc naruraliseft, & cuius beneficio, craf- 
fior tantum fe ipfa putrefeente eua- 
:cl dat, non autem antequam putruifTer, 
Illi & hoc modo coda: ifta incraffatio 
iti aud officit. Bellos Medioxumos li¬ 
at tem lite dirimentes, 
ipi Nos autem, titiuifitij habitis, cius 
ni imodiargutiis, expundis qua: vitro 
MI eundis citra vltraquc fanguinem hu- 
it moribus fidenter pronuntiamus , 
vnum& eundem fanguinem multi¬ 
fariam quum in maioribus tum in mi¬ 
noribus vafisputrefeer e, coque titu¬ 
lo in humores quoflibet vitiofos bi- 
femvoces, &:c. per me licet ; dege¬ 
nerem quantocius demendum, non 
phantafticis illis cliolagogis, &:c. S cd 
vcnxfeftionevtramque foletin fin¬ 
alis vcnofi generis affedibus pal¬ 
mam obtinere, fi vero quidpiara 
extra vafa infeftum appofitis illud 
catharticis mature ablegandum. 




C A P V T V. 
intelligendus ille Hjptu 
tis Afhoriji/ms, ^ 


Q Vam diftorta & paralogiftk 
interpretatio A phorifmi vige / 
iimiiecLidi primx fe^iionis trtow ^ 
«4itW &c. Vbi omnes mentem Di 
datoris minus aflecuti in varias eif P" 
<iue oppofitas fententias diftrafl " 
funt; quarum prior nullam nifii» f 
orgafmo ante codionem catharfin ? 
aggreditur, pofterior fecus, bJan- ^ 
dam iquamdam mmoratiuam vulgo 
didam initio acutorum purgatifl* 
nerh commendat. 

Prior quidem Auchorem agnoitii 
Hypocratem, Aphorifmo vigefimo ^ 
quarto eiufdcm fedrionis, contextu 
quadragcfimo quarto quarti acuto- 
torum 5 & paflim in eodem Libro, - 
Galenum comentarijs ad prxdidoi || 
Aphorifmos commentario facundo j 


acutorum 








llk 


icutoriira tertio deprajfagitiojjc ex 
•uJfibus capite quinto,& ptirao dc 
jffi/, di/Fcrentiis febrium, contextu qua- 
dragefimo quarto quarti acutorum 
Fufcliium^ Libro fecundo. Parado¬ 
xorum capite quinto, &: commenta¬ 
rio Aphorifmi laudati & c^tero^ 
melioris riotselogiatbs. , 

Pofterior Auiccnnamfeh. quarto 
pniiii Libri capite tertio , Rhafem^' 
Mefueum^ Oribafiuni,Jr^ltiufn,,ca- 
lji pitede purgatione Mathiolum /Li- 
Ijjj bro tertio Epiffolatum j Amatunir 
Lu/itanum j in eenfurijs curatipno 
1^^ decima fexta , Argenterium, co- 
j®, menrario Apliorifxiii vigetlmi fe- 
flnndifedionis primae , comcntari«^' 
., decimi fe^idnis quartiB & tra( 2 atut 
® b febribus capite de purgatiprie, 
Ludouicum Mercatum Libro j^ri- 
[no dcindicatipnibus'capitc fexco, 
^ontuuraDialexiodaua Valefiuni 
eptimo contrduerfiarum capite de- 
:imo tertio, ae loubertum, Para- 
jjj ioxo quarto decadis fecunda: apo^ 

H 



f*'» . . ! 

^cmatc o£lauo. Nec defuntvtrifquo * 
iuthoritates, rationes &vaEidexpe- i 
rimehtaquibusillud fuum medendi 
inftitutum roborare ftudcnt. 

Galeno eiufquc fequacibus fauct 
primum decumanus ille Afhorifrmi 
•vigejimus fecundns feiiiems' pri- 
ind , concoda, medicari & non mmn 
cruda nec in frincipifs Phoceum 
praeiiieditatione faciendum j if/- 
fipme Galenus m cementario 

vel vt airPhi 
lotiieus per yqceni ■a>epa»*^/i'i!aw’w<intcl' 
ligi“ 

f^us nonus quArti acutorum njbi 
hd^et, quicumque ftatim inter i^iti‘ 
phlegmone obfejks f artes foluefs 
pharmaco tentanc, a parte 
ne laborante nihil auferunt ^ quadi- 
tquidem, a fedius crudus non cedit^ p 
•vefp fanajuntfr morbo refijtere 
ahfdmit. 

Vbi Galenus in comentario, hant 
fententiam transfert, ad omnes moi' 
bos quorum materi^ coqui debec > 




p ^uadragefimusquarCMS^z/^ifw 
)C- pcratis quarti acutorum ^ fi quid 
idi mrit mea ventrem^ t>on coque* 
m\ fed febrh citfa pim fitdoren}, tuin 
Kt iudicatiohemin longum protrahe- 
wt utr:vbi docetGa 1 ,ctxvisaacomentai:io 
ri- purgatione? codionibus adpefati j 
(H quia cp^lioni cdn^ett:„quies, & mo*> 
!ii! dicus calor, purgaqcja ,autem efle 
(i- mvfi&t, impenfius calicfa , vi^dc li-f 
quee niillp niodo aggfcdiend^ efle 
bt purgatipnem, n(fidau):9pr qui crudus 
el cikoncp^usfic, autturgeat/^/ew Hi» 
ti. 'perms'^ quartoactttorum^^^cHmynnni 
^(f i^uifyfiti^tt.entket.nprtefl furgand^pi 
<u mdjs , at fi videatur , hoc efi fi; adum 
irs rimiJfonte deikiat clj/fierem imiciefi 
)(. corps item quieti pqrmittes, vnges 
{i. & itqualiter cpoperies, in libellp 

ut etiam depurgantibus capite quarto, 
1^1 idera feuere pr,^cif)it, ne in .magnis 
adeoqiie acutis' lebribus catharjiim 
DC yfurpemus , Galcuus,qui tertio,dp 
oi' prsefagitione ex pulflbus ,, capite 
11 quinto, author eft, con<;o<aionem in 
' H ij 




tts 

venis, fimiicm efle concodloni iii-1 
flammationis,& primo de diferen^ fi 
tijs febrium, ea quasinflammatafunt 
ante codionem nec medicamento, 
iiec aliter folui pofle: nec fi per me¬ 
dium fecetur particula inflammata 
quidquam materiae fluxionis detrahi 
quamobrem fiinilc quiddam contin¬ 
gere, in'morborum principii^, i dem 
Libro primo de curatione ad Glau- 
conem, vbiex profeffo febris tertia- 
riae ejequifita: curationem profequi- 
tur parum medicamenta purganda 
probat. 

Accedunt rationes, prima qn^pc- 
tittar a qualitate purgantium, qua: 
cdm impenfius calida exiflant febreP 
qdc eo tituler magis accendant k‘ 
quetur vtique ab eorum vfu maius 
incommodum, quam ab expedata 
coftionc, a qua humor noxius Scin- 
feftus commode vacuatur. 

Secundd, ex Aphorifmd deeimo 
fedioriis fecundsE, quo palam fitpun 
findis corporibus deberi praepara- 



117 . . 

iilj tibnem qnx cum initio acutorum 
;a- facile haud prjeftctur minus tum 
in( purgatio videtur oportuna, 

;o, Tertia a complicatis atfedibus 
le- cutn morbis acutis, qua: purgatio¬ 
ra nem dehortantur, vtcruditas multa 
ihi tenfio, vel inflammatio prxeordio' 
:n. tum. 

:ni Qmrta &poftrema, a triplici mu- 
u- nere quo fungitur Medicus, fpeiSta- 
[a- torisvidelicer,naturreimitatoris, 

]j. rainiftri, fpeftatoris vbi nihil prjcf- 
;ia cribit, & breui affuturam crifira 
ominatur, imitatoris cum videt mor- 
bum protendi, naturamque fegnio- 
2 rem, eius imitatione materiam pri- 
;f, tniitn attenuat, deinde vacuat, ac 
j. Eandem miniftrij Cufn naturae humo- 
,j tem noxium excernere paranti per 
.3 locum aliquem idoneum viam ftru- 
j. it, atque opitulatur , vnde Galeni 
teftimonio terti ode iudicijs, capite 
Ecrtio , acuta: febres fudoribus &: 
anguinis fluore fanentur, nonnullae 
quoque vomitionibuS;pauca: ac mo- 

Hiij 



dum ddeiStrofiiibui,'eroni cze vero pt 
abfceflumaut vrirase profluuiLmi,c 
Hipocrarc quarto Aphorifmonii 
Aphorifmo feptuagefimo quarto 
Medicus ea quaefjepe &re(flc fiunt 
natura, imitari debet;.idinnue»i 
Hippocrate primo'Aphbrifmonii 
Apfiorirmo vigefimo primo, acide 
inculcante fexto Epidemion, paii 
cula fecunda, Afhortjino decm(i\\ 
timdhis'verbis \ ea qH£ quo nonti.\ 
dit , refunt, reuellere oponet } fin\ 
decet tum qs\ viam ftruere ; vt fingi 
eo repant quo conuenit idem hab 
"Fufehius & reliqua bumorum cc! 
coddres, qui dejerant infauftas' 
que atque inaufpicatas initijs aciU 
rum extitiife purgationes, 
Aduerfus quos, haud minorijtoi 
textuum, rationum, experinieni 
rum, curationum apparatu, cum» 
fautoribus infurgit Auiceniias,<i 
fem quarto Libri primi capite ter» 
Aphorifmuih illum vigefimum' 
eundum fedionis prinis diod*^ 



fic exponit’duplicem admittendo 
purgationem', vnam minoratiuam 
dictam, quam crudis & incodis hu¬ 
moribus, ac cicrai eorum turgentiam» 
initijs acutorum deberij contendit 
alteram eradicatiuam, qux ab ipia 
codione expraedido Aphorifmoce^ 
lebrandam exiftimat, idque etiam 
^ iuxta Afhotifinum duodecimum feifio- 
P nis fecmda , qux rdinquuntur in 
morbis, &c- & Aphorifmum no- 
Mm pactis fccundx Libri fexti Epi- 
demien, & decimum quintum frore^ 
ihkihis 'verhis , n» 

m». lam vero ad Aphorifmum vi- 
gefitnum quartum.fedionis priraxin 
acutis 'raro principijs purgandum, 
&c. Rcfpondet Atgenterius Gale¬ 
num vim inferre didioni cum raro 
verbum non ad principium referatur 
fed tantum ad pafliones acutas in 
quibus Aphorifmo vigefiipo none) 
fedionis fecundx, raro purgat Hyp 
pocrates,haud exclufis tamen corunl 
pringipiisin quibus Aphorifmo vige-* 
; H iiij 






liQ 

Cmpnono fe£tIonisfecunda, & de< fc 
cimofcdionis quaitcecathaifimim- p 
perauic, actefte Galeno in ^omenca- d; 
rittj, tum praeftec vacuare quo mino- qi 
rem fa£lam materiem facilius poflii k 
natura conqoquere. A 

Nec cftinquit , quod quifpiani 
cum Galeno fenfum iftorum Apfio- t( 
tifmorutn ad orgafmum detorferit, p 
quaridoquidem huius Hyppoqratc! ci 
jam meminit Aphorifmo vigefimo c 
fecundo feftionis priraaj, fruftraqui c 
huc idem repeteret quod antea do’ i 
cuit, ac propterea iftos Aphorifmo; ti 
debere fimpliciterintelligi^ de omni d 
humore per initia educendo, quo(! i 
etiam videtut innuere quarto aaitt\ t 
ritmtextu /exagejtmo quarto h 'ts vif' ( 
hts, hor purgare Ji •volueris facite (i j p 
ante diem quintum ^ vbi ventey mei- i 
murauerit fucrintque exCtementa bi- c 
liofa fcammoniomediocriter purga c 
|o&Galenus in commentario feptua' b 
gchmo fexto eiufdem Libri, primS r, 
interdum die, Sc fecuiida, 5 ^ quarta a 



&: interdum quinta fc medicamenta 
exhibulffe fatetur' idque ad reuelkn.* 
dama corde masteriam cdniundam, 
alias excludi poffet, Interprete 
)llii louberto aporeinate o£tauo, Para- 
doxifecundi, decadis fccundaeicxftat 
■alius locus Hyppueratis quarti acu- 
•torumvbi docetur fi vrinse fint cralTse 
purgandumefle initio, quia aliquid 
itti cft materix co£l^ extra venas, &'fe¬ 
cundo acutorum initio plcuritidis, 
cum dolar defeendit purgationem 
inftituit, &: quarpo acutorum textu 
tiigefimo, in angina & feptimoeiuf- 
dem, incaufo & ali js febribus'biliofis 
idem aggreffus eft, & Galenus Li¬ 
bro quos purgare oportet . textu 
quinto, humores tenues vultftatira 
purgari.-fi vcr 6 cra{fi&: vifeidiextite- 
rint, quales funt pituita & atra bilis, 
codionem expedtabis ; idem initio 
comentatij ^Libri prinoi de humori¬ 
bus hasc prodidit j forro crudo-- 
rm humorum duo genera , quorum 
dter tenuis & aqueus efi, alter crujjus 
^ glutinofus ^ efique is partibus cor- 



tu 

^oris imfaBusy tenn^m ve to & aejtim 
vacuare expedit pri/tiquam a calm 
febrili incale/cat pungatqtie ac velltcti^ 
AC crafftm &glttuqofum concoquent 
flurdum reddere priufquani medica 
mento purges, &: quarto mcchoit 
(latuit, purgationem adhibendan 
cfle, vel propter morbi magnitudi 
nem, vel abundantiam alicuius hu' 
mpris, ergo, inquiunt Auicennifts, 
cumvtrumquc ad(it;initiis acutoiii 
purgatio inllitucnda eft, idemfentii 
Galenus, quinto methodi , & pra 
moad Glauconem, vbi non veretiir, 
in cura tertianx , priufquam lign) 
coctionis appareant, adhibere re¬ 
media, qu« bilem per os &: pci 
alqum eliminent. 

Q^qad argumenta prioris fenteii' 
tiie rclpbndet primo Argenteriiis, 
caliditatem purgantium in acutis 
non vfque adeo reformidandameif( 
cum iam dentur longe mitioraiS 
benignoria , vt calfia , rnaqria, ta- 
martndi , fyrupus, rofaccus , &<- 
anorum vice Hyppqcram, & Gj; 



ttt% 

Ion 

lC(t^ 

■co 

ica' 

lol 

lan 

idi- 

Hd' 

ora 

citii 

pri. 

tiii, 

giu 


:cjt 

iis, 


i;3' 

lena, dacrydium, colochintiSjfuG- 
Cus hipophaes j.filphij, elaterium , 
cracrum jCneGru m. granum cn i d i u m, 
pcplium, radix efuhe , thapfia: ma¬ 
gnes, lapis laz.uli,^5i aliadraftic a &: 
tooclica in vfum adhibita. 

. Sccundb.inacucis humorem mor- 
bificum qualis eftbiliofus cdu^ufa¬ 
cilem elTe, mobilem, eoque titulo 
/equaciorem, quam cum velcfb con« 
coftus, craffior ^frigidior redditus; 
Tertio diftinguit fi humor leuem in¬ 
flammationem aut tcnfionem eqm- 
ipitcens fic impaolus, aut imbutus,in 
liibftantia parcis , Ruetur qu-idcm 
purgationem tum obeffe, fiverb in 
ventriculi prjecordijs, venis aut atiis 
peruijs cauicatilpus^fedem fixit pro- 
• defle. 


Lltli 

elft 

'J 

n- 

]£C. 

Gj: 


Quarto licet omnes cxcretiones-^, 
ante coctionem &c rymptomaticas 
efleconftec, propterea quod natura 
nihil rede pocell excernere nifi noxi- 
95 ab vcilibus fegreganc, fecernere 



1^4 

ver6 nequit, nifi vicerit aut con* 
coxerit, atque ob id vacuacio hcs nc 
quas molitur natura co£bio prieced^ 
re debeat, non fequitur inquit Mcr 
dico, ciLifdem miniftro, idem mu* i 
nus incumbere cum per fua purgan- iU' 
tia, hurnorem vitiofum Sc noxium, ce 
c mafla (anguinea valeat fccctnere. cc 
Poftremo , Deuni teftatur, nihil' A' 
ipfi vnquam ex haccqrandi rariow b 
damni contigifle, ac vtriufque inlli- et 
tuti fa£to periculo obferuaire, Ion* m 
‘ giores Sc grauiores ihorbos exdtifle, CQ 
inqiiibusnullainieiofuifretcachar& th 
inftituta. dc 

^oua Nosautem vtriquefententise tcr- 
ga dantes dicimus cruditatem, eum 
cidatut, (it imperfedio quaedam, & via ad vl* 
fflatur temperamenticomplementuiri 
’ duntaxat fpeftare ad humores citra 
jpfum /anguinern confidentes co¬ 
cionem aurem adiprumfanguineni 
reliquos aurem vJtra iprum humores 
vtexcrementicios, noxios, infeftos. 
&nu/quam, cum natura gratiam iw- 



B. ;uros ccftionl incapaces i qiiin &:hdd 
cs [lomineactummexturbandos verum 
e- :um obcxquifitam eorum cum mafTa 
e- !anguinea permixtionem e vafis initio 
B, i quovis purgante poffint jegredi- 
ii- moueri neceffe eft prius a natura fe- 
n, cernantur, fecreti dei n ab arce ex- q 
, cernantur, &hoccftco(Ctamedie ari, muf e"- 
il' Ac propterea in acutis paffionibus «««aea, 
le tiro Siinprincipijsmedicandum,nec que v^I 
i- etiam iri orgafmo, quo vrgente e- g'ute, 

1, raundiorespradtici, praeter antiquo- 
CQminftitutum, venae fedtionemca- piartec 
is tliarfi anteponunt, &c merito, fi qui- 
dem venae iecJcio definitur , , Galeno quoiS 

- commentario Aphorifmidecimifcp- 

B timifediGnis fecundae, cxquifitifllma nibus" 

- omnium aequaliter humorum eua- f* «- 
} cuatio nec non Auicennee c;uacua- 

1 tio vniucrfalis quee multitudinem menda- 

- humorum euacuat , quod vtique 
1 haud praeftac purgatio, quae humo- 
5 tes tantum c venofo genere a na- 
, tura fccretos, & mora fna in parti- 
. hus nucritijs relapfum miniaantes. 



potis ed;educere, quamobremfiami ,, 
illam i ih vafis noxijab vcilirequil 
tamfecrecionem, temerf^ celebrcd ^ 
mirum quantum exardefeat inde; & 
graffetur Archeus, obfibipraedidui 
a purgatite cum lioflilimaceria duci 
Ium , bitic feiquitur febris ciufqiii 
fatellicum non modo ferocia, Veri f 
& funeftx ab hac ptxpofteramWi 
Candi ratio^ne trag^xdix •, quod’ ripol 
ArcHei vi£i;oriarn, bcc eft noili')® J 
ab vtili fadiam a naituraiir venisfepJ 
rationem, aOeiufdem extra Va.s decii 
bicum purgatio infticuatur tum resfl 
ih'vado vt habet ,idem ff| 

pocrates Apfiorifmo, fecundo &po i 
ftremo ciufdem fectiDnis'iuj^f 5 d»y 


pyru, , 

Atque his ratisfa£l:um'putamus, 
genterio. Mercato ,;&;aUj%cath,it(« 
os niinoratiu;e affertoribus, quiBeni 
gna quantumvis purgantia initiisft 
brium exhibeant liquido tamen eo» 
ftatjob impeditam ab illis noxiiilliu 
ab vtili in vafis futuram a naturaft 



j| :rctionem,, Ipiricus ipfos proterui- 
:e, febres exafperari, & quod peius 
:)(l vniuerfarh crifeon ceconomiam 
y jcnitusinceruerci. 

Ad id autem quod aiunt natiiratri 
)neri& copia: humorum tum fuppa- 
:ein, his Icuatam qiiod fupereft faci¬ 
ei liusconcoquere. 

I Refpondco, cumilkvSs-ieKW qiio- 
•v cum vfum in acutis 'obtrudunt, ^ 1 - 
mcauaiecinorfs vix pertingant ma- 
Kriara in ualis peccantem, magis ac 
' I raagisfermentare, fermentatam inde 
’[ latius 6 £ amplius diffundere. 

Replicant panica haec clle tcrrich- 
f! lamenta cum liqueat; quoduis pur- 
ganshumoirem fibi familiarem vbiuis 
infcftantem feleftiue ducere. 


Ai' 


Rcfpondeo ida nobis fuperius eX- 


plofum, quin & addo, vefanamfu- 
turamomnem expedationem pepaf- 
" tnicuinfuis humoris a iibi congencre 
familiari cathaftico quauis morbi' 
ftationeeducibilis. 

Nec me inouet,fl;rues illa contex- 



128 

ruum'Hyppocrat:is& Galeni, quibil 
illani fuam minoratiuam purgatio 
nctn obuallanc, qui omnes id vnum 
euincunc in orgafrtio ftatim aggredi y; 
endameffepurgationem, nevel Ai 
cheus humorum copia obruatur, 
putredo inualefcat, aut materia illi 
effera in nobilem quampiam .parteB i 
decumbat quibusincommodistutiii ^ 
atque felicius occurrit ven« feftio 
quani videtur Galenus coraentaiiil n 
in fecundum acutorum & paflimalilii V( 
prjeter mentem Hyppocratiscathail fi' 
pra^tuliflc. 

Qimad experienflam iiidubiiaij 
perfpicatiores & exercitatiores nd)* f 
tericos,ipfapraxiiamed6£fos&ct^ ® 
ui(9:os, crebras iftas atque repeti^ 
in acutis purgationes abhorerre» ' | 

■ ft 

w 



GAPVt 





119 


C A P V T V II. 

iurtiores frater naturm ex' quatuor 
huinorihus vulgatis non ejjh 
oriundos. 

Q Vam blitcar, & infuifa, tumo¬ 
rum pricter naturani fecundum 
ijuatuor humores diuifio in plegmo- 
nem, Eryfipelas fehyrrum, oedema, 
vel vt habent mercuriales, 

fiilfureos, falinos, tartareos aftrales, 
conftcllatos, real^aricos, caleinetos, 
fiicccncuriatos alios, atque Herma- 
jphfoditicos iniiumeroS, eura potius 
omnes illse tumorum differentisE , 
Otiantur a fanguine multifariam de- 
genere , quf afrepto coagulationis 
fermento , in hcterGcritam & mon- 
ftrofam Archei’ exarthrici fobolem 
mnfmutatur. 

Quam iterum cefpitatum, caicu- 
titum, ineptitum, atque accifTatum, 
ia adruenda iUa humorum tetrar^ 





, . . ^30 . _. 

chia, prjEter omnem rationem,iq me. 
dicam arcem inue6ba. 

Quam denique ruinofa, & intuta 
quaffo huic rhombo fuperftruda, 
ihorbqrum diaghofis, pregnofis, at¬ 
que therapeia. 

ignofee le£tor nouitati huius do- 
^irinjE , cuius certe me pigeret,! 
non ingenuis , Sc cordatis Philp- 
fophis &c Medicis profuturam con* 
fiderarem. 

Fruere interea hoc primulo fpe- 
cimine , cui propediem fuccedet 
tradatus lingularis de antimonio, 
aduerfus heterbdoxos & nuperos 
quofdam Sophiftas, de viribus eiuf- 
dem perperam fentiences , a quo, 
nouum fyftema criticae Philofophi* 
^ nobis p.rodihic , ac candera pto 
confunimatiffima lucubrationum 
noftrarum coronide , acroamata fe- 
leda logiftictemedicina:, tibi&rpoi 
h;eris exarabo, 



'Afpiret fors tequi mihi, Jit yitd fuperjies] 

Ac tutum fophi<epenetrdUa cunaa recluddtn} 
^mdquid Apollinea fuperejl ex arte docendurd. 
Fert animus nofhris illud committere fcriptis. 

Si minus hac ftudij yobis libamina nofki 
'Bifpliceant, glifcens animus maiora parabit] 
Atque intentatum yejiris tranabimus aquor 
Aufpicijs ,placidique optato in littore "Veri 
Fida prius dubiam Jiflentprimnefia nauem] 
Bofpes ybi 0“ fatis dudum luSlatus iniquis 
Fas erit extremum , coeptis imponere finem ^ 

Vnde mihi felix aquo tam numine poflhac 
huerit in feros laudem meruijfe nepotes.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Henrici Citadini consiliarii medici regii, paradoxum orthodoxum de homoeomeria massae sanguineae : opus novum philosophis & medicis oppido expetitum ; in duos libros divisum"

See other formats
